Saturday, January 10, 2009
στις
11:10 AM
|
from http://thrymmata.blogspot.com/
Ακολουθεί ένα πρόσφατο άρθρο του Walden Bello για κάποια σοσιαλδημοκρατικά σχέδια για την έξοδο από την τρέχουσα κρίση μέσα στα πλαίσια μιας πιο κοινωνικά ευαίσθητης παγκοσμιοποίησης. Ο Walden Bello είναι πρόεδρος της Συμμαχίας για την Απελευθέρωση από το Χρέος και καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο των Φιλιππίνων.
του Walden Bello
Δημοσιεύθηκε στο Foreign Policy in Focus στις 24 Δεκεμβρίου 2008.
Χωρίς έκπληξη, η γρήγορη κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας σε συνδυασμό με την άνοδο στην προεδρία των ΗΠΑ ενός φιλελεύθερου Αφρό-Αμερικανού έκανε εκατομμύρια άνθρωπους να προσβλέπουν ότι ο κόσμος βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής. Κάποιοι από τους πρώτους διορισμένους από τον εκλεγμένο πρόεδρο –κι ιδιαίτερα ο πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών Λάρυ Σάμερς, που διορίσθηκε πρόεδρος του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου, ο Τιμ Γκάιτνερ, του κεντρικού τραπεζιτικού συστήματος (Federal Reserve Board) της Νέας Υόρκης, που διορίσθηκε Υπουργός Οικονομικών, κι ο πρώην Δήμαρχος του Ντάλας Ρον Κερκ, που διορίσθηκε Υπουργός Εμπορίου– έχουν σίγουρα προκαλέσει κάποιο σκεπτικισμό. Αλλά η αίσθηση ότι οι παλιές νεοφιλελεύθερες συνταγές έχουν ολοκληρωτικά καταρρακωθεί έχει πείσει πολλούς ότι η νέα ηγεσία των Δημοκρατικών στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα κόψει τις σχέσεις της με τις φονταμενταλιστικές πολιτικές της αγοράς, που κυριαρχούσαν από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990.
Φυσικά, ένα σημαντικό ερώτημα είναι πόσο αποφασιστική κι οριστική θα είναι αυτή η διακοπή σχέσεων με το νεοφιλελευθερισμό. Αλλά υπάρχουν κι άλλα ερωτήματα που στοχεύουν στην καρδιά του ίδιου του καπιταλισμού. Θα ασκηθεί η κυβερνητική κυριότητα, η παρέμβαση κι ο έλεγχος απλώς και μόνο για τη σταθεροποίηση του καπιταλισμού και στη συνέχεια ο έλεγχος θα ξαναεπιστραφεί στις επιχειρηματικές ελίτ; Θα δούμε ένα δεύτερο γύρο ενός Κεϋνσιανού καπιταλισμού, στον οποίον το κράτος κι οι επιχειρηματικές ελίτ μαζί με τους εργαζόμενους θα επεξεργασθούν μια συνεργατική λύση, η οποία θα βασίζεται στην εργατική πολιτική, την ανάπτυξη και τους ψηλούς μισθούς –μολονότι αυτή τη φορά σε μια πράσινη διάσταση; Ή θα γίνουμε μάρτυρες κάποιων ριζικών μετατοπίσεων στην κυριότητα και τον έλεγχο της οικονομίας σε μια πιο δημοκρατική διάσταση; Υπάρχουν όρια στις μεταρρυθμίσεις του συστήματος του παγκόσμιου καπιταλισμού, αλλά ποτέ άλλοτε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου μισού αιώνα δεν φαινόντουσαν να είναι περισσότερο ρευστά.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζύ έχει ήδη εντοπίσει μια λύση. Δηλώνοντας ότι ο “καπιταλισμός των ελεύθερων συναλλαγών είναι νεκρός,” δημιούργησε ένα απόθεμα στρατηγικών επενδύσεων ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για να προάγει την τεχνολογική καινοτομία, να κρατήσει σε Γαλλικά χέρια τις προηγμένες βιομηχανίες και να σώσει τις δουλειές. “Τη μέρα που δεν θα φτιάχνουμε τρένα, αεροπλάνα, αυτοκίνητα και πλοία, τι θα έχει απομείνει από τη Γαλλική οικονομία;” πρόσφατα αναρωτιόταν με ρητορικό τρόπο κι απαντούσε: “Αναμνήσεις. Δεν θα κάνω τη Γαλλία ένα τουριστικό θέρετρο.” Αυτό το είδος της επιθετικής εργατικής πολιτικής, που εν μέρει έχει στόχο την κατάκτηση της εμπιστοσύνης της παραδοσιακής εργατικής τάξης της χώρας, μπορεί όμως να πηγαίνει χέρι-χέρι με τις αντι-μεταναστευτικές πολιτικές των αποκλεισμών, με τις οποίες ο Γάλλος πρόεδρος είναι ταυτισμένος.
Παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία
Ωστόσο, ένας νέος εθνικός Κεϋνσιανισμός αλά Σαρκοζύ δεν είναι η μόνη διαθέσιμη εναλλακτική λύση στα χέρια των παγκόσμιων ελίτ. Δοθείσης της ανάγκης για μια παγκόσμια νομιμότητα, η οποία θα προωθεί τα συμφέροντά τους σ’ ένα κόσμο, στον οποίον η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται προς το Νότο, οι ελίτ της Δύσης μπορεί να βρουν πιο ελκυστικό ένα παρακλάδι της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελευθερισμού του Νιού Ντηλ του Ρούσβελτ, το οποίο θα μπορούσε να ονομασθεί “Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία” (ή ΠΣΔ σε συντομογραφία).
Ακόμη και πριν από το πλήρες ξεδίπλωμα της οικονομικής κρίσης, οι θιασώτες της ΠΣΔ ήδη την τοποθετούσαν σαν μια εναλλακτική λύση απέναντι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση σ’ απάντηση στις πιέσεις και τις εντάσεις που προκαλούσε η τελευταία. Μια προσωπικότητα, που συνδέεται μ’ αυτήν, είναι ο Βρετανός Πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος ηγήθηκε της Ευρωπαϊκής αντίδρασης στην οικονομική κατάρρευση μέσω μιας μερικής εθνικοποίησης των τραπεζών. Ευρέως θεωρούμενος ως ο νουνός της εκστρατείας “Κάντε την Φτώχεια Ιστορία” στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Μπράουν, ενώ ήδη είχε αναλάβει πρωθυπουργός, πρότεινε αυτό που ονόμαζε “συμμαχικό καπιταλισμό” μεταξύ της αγοράς και των κρατικών θεσμών, ο οποίος θα αναπαρήγαγε στο παγκόσμιο επίπεδο αυτό που έλεγε ο Φράνκλιν Ρούζβελτ ότι έκανε για την εθνική οικονομία: “τη διασφάλιση των κερδών της αγοράς, αλλά και τη τιθάσευση των υπερβολών της.” Πρέπει να είναι ένα σύστημα, συνέχιζε ο Μπράουν, που “αποτυπώνει τα πλήρη οφέλη των παγκόσμιων αγορών και των ροών κεφαλαίου, ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο της αποδιοργάνωσης, μεγιστοποιεί τις ευκαιρίες για όλους και υπερασπίζεται τους πιο αδύνατους –κοντολογίς, την αποκατάσταση στην παγκόσμια οικονομία των δημόσιων στόχων και των υψηλών ιδανικών.”
Όσοι συνδέονται με τον Μπράουν στη διαμόρφωση του Παγκόσμιου Σοσιαλδημοκρατικού λόγου αποτελούν μια ομάδα, στην οποία συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο οικονομολόγος Τζέφρυ Σακς, ο Τζωρτζ Σόρος, ο πρώην γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, ο κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Χελντ, ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτζ κι ακόμη κι ο Μπιλ Γκέϊτς. Φυσικά, υπάρχουν κάποιες διαφορές αποχρώσεων στις τοποθετήσεις όλων αυτών, αλλά η ουσία των απόψεών τους είναι η ίδια: η δημιουργία μιας μεταρρυθμιστικής κοινωνικής τάξης και μιας αναζωογονημένης ιδεολογικής συναίνεσης για τον παγκόσμιο καπιταλισμό.
Μεταξύ των βασικών προτάσεων που υποστηρίζουν οι θιασώτες της ΠΣΔ είναι οι εξής:
* Ουσιαστικά, η παγκοσμιοποίηση είναι ωφέλιμη για τον κόσμο. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει απλώς ψευτομπαλώσει το έργο της διαχείρισης και της πώλησής της στον κόσμο.
* Είναι επείγουσα η ανάγκη να διασωθεί η παγκοσμιοποίηση από το νεοφιλελευθερισμό, γιατί είναι αναστρέψιμη και, στην πραγματικότητα, μπορεί ήδη να βρίσκεται σε διαδικασία αναστροφής.
* Η ανάπτυξη κι η ισονομία μπορεί να έρθουν σε σύγκρουση και τότε η προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ισονομία.
* Το ελεύθερο εμπόριο μπορεί πράγματι να μην ωφελεί μακροπρόθεσμα και μπορεί να καταστεί φτωχότερη την πλειονότητα των ανθρώπων. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό οι εμπορικοί διακανονισμοί να υπόκεινται σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους.
* Η μονομερής πολιτική πρέπει να αποφεύγεται, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αναλαμβάνονται κάποιες θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις των πολυμερών θεσμών και συμφωνιών –μια διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει την αχρήστευση ή την αδρανοποίηση κάποιων απ’ αυτές, όπως της Σχετικής με το Εμπόριο Συμφωνίας για τα Δικαιώματα της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (TRIPs) του ΠΟΕ.
* Η παγκόσμια κοινωνική ενσωμάτωση κι η ελάττωση των ανισοτήτων μέσα και μεταξύ των χωρών πρέπει να συνοδεύουν την ενσωμάτωση στις παγκόσμιες αγορές.
* Το παγκόσμιο χρέος των αναπτυσσόμενων χωρών πρέπει να ακυρωθεί ή να μειωθεί ριζικά, έτσι ώστε η συνεπαγόμενη εξοικονόμηση να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εντόνωση της τοπικής οικονομίας και, με τον τρόπο αυτό, να αποτελεί μια συνεισφορά στην αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομίας.
* Η φτώχεια κι η περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι τόσο σοβαρά προβλήματα ώστε να απαιτείται η ενεργοποίηση ενός προγράμματος μαζικής βοήθειας, δηλαδή, ενός νέου “Σχέδιου Μάρσαλ” από το Βορρά ως το Νότο, μέσα στο πλαίσιο των “Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας.”
* Μια “Δεύτερη Πράσινη Επανάσταση” πρέπει να κινητοποιηθεί, ειδικά στην Αφρική, μέσα από μια εκτεταμένη υιοθέτηση των γενετικώς τροποποιημένων σπόρων.
* Πρέπει να διατεθούν τεράστιες επενδύσεις για την εξώθηση της παγκόσμιας οικονομίας προς την κατεύθυνση περισσότερο αειφόρων δρόμων, με τις κυβερνήσεις να αναλαμβάνουν έναν ηγετικό ρόλο (“Πράσινος Κεϋνσιανισμός” ή “Πράσινος Καπιταλισμός”).
* Πρέπει να εγκαταλειφθεί η ιδέα της στρατιωτικής δράσης για τη λύση των προβλημάτων και να επιδιώκεται η χρήση της διπλωματίας και της “ήπιας δύναμης,” μολονότι πρέπει να αναλαμβάνονται στρατιωτικές επεμβάσεις σε περιπτώσεις γενοκτονιών.
Τα όρια της Παγκόσμιας Σοσιαλδημοκρατίας
Η Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία δεν έχει τύχει αρκετής προσοχής, ούτε ιδιαίτερης κριτικής, ίσως επειδή πολλοί προοδευτικοί ακόμη αγωνίζονται στο πλαίσιο του τελευταίου πόλεμου, δηλαδή, εναντίον του νεοφιλελευθερισμού. Είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρξει κάποια κριτική κι όχι μόνο επειδή η ΠΣΔ αποτελεί τον πιθανότερο διάδοχο του νεοφιλελευθερισμού. Πιο σημαντικό, μολονότι η ΠΣΔ έχει κάποια θετικά στοιχεία, εμφανίζει, όπως το παλιό Σοσιαλδημοκρατικό Κεϋνσιανό παράδειγμα, κι ένα πλήθος προβληματικών χαρακτηριστικών.
Μια κριτική θα μπορούσε να αρχίσει με την επισήμανση των προβλημάτων, που υπάρχουν σε τέσσερα κεντρικά σημεία της θέσης της ΠΣΔ.
Πρώτο, η ΠΣΔ συμμερίζεται την προκατάληψη του νεοφιλελευθερισμού για την παγκοσμιοποίηση, διαφοροποιούμενη κυρίως μόνο στο ότι υπόσχεται την προαγωγή της παγκοσμιοποίησης με καλύτερο τρόπο από τους νεοφιλελεύθερους. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι, απλώς με την προσθήκη της διάστασης της “παγκόσμιας κοινωνικής ενσωμάτωσης,” μπορεί να γίνεται εύπεπτη κι αποδεκτή μια, από κοινωνικής και περιβαλλοντικής πλευράς, εγγενώς καταστροφική κι ανώμαλη διαδικασία. Η ΠΣΔ προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι, πράγματι, θέλουν να συμμετέχουν σε μια λειτουργικά ενσωματωμένη παγκόσμια οικονομία, στην οποία εξαφανίζονται οι φραγμοί μεταξύ του εθνικού και του διεθνούς επιπέδου. Αλλά όμως, δεν θα προτιμούσαν, στην πραγματικότητα, να συμμετείχαν σε οικονομίες, που υπόκεινται σε τοπικούς ελέγχους και είναι προστατευμένες από τις ιδιοτροπίες της διεθνούς οικονομίας; Όντως, η σημερινή ταχύρυθμη πτώση των συνδεδεμένων οικονομιών τονίζει την ισχύ μιας από τις βασικότερες επικρίσεις για τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, που έκανε το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης..
Δεύτερο, η ΠΣΔ συμμερίζεται την προτίμηση του νεοφιλελευθερισμού για την αγορά ως του κύριου μηχανισμού παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης, βασικά διαφοροποιούμενη μόνο στο ότι υποστηρίζει την κρατική παρέμβαση για την αντιμετώπιση των αποτυχιών της αγοράς. Το είδος της παγκοσμιοποίησης που χρειάζεται ο κόσμος, σύμφωνα με τον Τζέφρυ Σακς στο Τέλος της Φτώχειας, θα απαιτούσε “την τιθάσευση ... της αξιοσημείωτης δύναμης των εμπορικών συναλλαγών και των επενδύσεων, ενώ θα αναγνώριζε και θα αντιμετώπιζε τους περιορισμούς της αντισταθμιστικής συλλογικής δράσης.” Αυτό όμως είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το να πει κανείς ότι οι πολίτες κι η κοινωνία των πολιτών πρέπει να παίρνουν τις κύριες οικονομικές αποφάσεις κι ότι η αγορά, όπως η κρατική γραφειοκρατία, είναι μόνον ένας μηχανισμός για την υλοποίηση των δημοκρατικών αποφάσεων.
Τρίτο, η ΠΣΔ είναι ένα τεχνοκρατικό πρότζεκτ, με τους εμπειρογνώμονες ειδικούς να χαλκεύουν και να προωθούν τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις από τα πάνω προς τα κάτω, αντί να αποτελεί ένα συμμετοχικό πρότζεκτ, στο οποίο οι πρωτοβουλίες διαχέονται από τα κάτω προς τα πάνω.
Τέταρτο, η ΠΣΔ, ενώ είναι επικριτική της παγκοσμιοποίησης, δέχεται το πλαίσιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού, το οποίο βασικά βασίζεται στην άντληση του κέρδους από την εκμεταλλευτική απόσπαση της υπεραξίας από την εργασία, οδηγείται από κρίση σε κρίση μέσω των έμφυτων τάσεων προς την υπερπαραγωγή και τείνει να ωθεί το περιβάλλον στα όρια του καθώς προσπαθεί να εξαγάγει περισσότερο κέρδος. Όπως ο παραδοσιακός Κεϋνσιανισμός στον εθνικό στίβο, η ΠΣΔ αναζητά στον παγκόσμιο στίβο ένα νέο ταξικό συμβιβασμό, που συνοδεύεται από νέες μεθόδους συγκράτησης ή ελαχιστοποίησης της εγγενούς τάσης του καπιταλισμού προς τις κρίσεις. Ακριβώς όπως η παλιά Σοσιαλδημοκρατία και το Νιού Ντηλ σταθεροποιούσαν τον εθνικό καπιταλισμό, ο ιστορικός ρόλος της Παγκόσμιας Σοσιαλδημοκρατίας είναι να ξεκαθαρίσει τις αντιφάσεις του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλισμού και να τον επανανομιμοποιήσει μετά από την κρίση και το χάος, που άφησε πίσω του ο νεοφιλελευθερισμός. Η ΠΣΔ έχει να κάνει, στις ρίζες της, με την κοινωνική διαχείριση.
Ο Ομπάμα έχει ταλέντο να γεφυρώνει ρητορικά διαφορετικούς πολιτικούς λόγους. Είναι επίσης ένας “άγραφος πίνακας,” σ’ ό,τι αφορά τα οικονομικά. Σαν τον Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ, δεν είναι δεσμευμένος από τους τύπους του παλιού καθεστώτος. Είναι ένας πραγματιστής, του οποίου το βασικό κριτήριο είναι η επιτυχία στην κοινωνική διαχείριση. Σαν τέτοιος, τοποθετείται, με μοναδικό τρόπο, ηγέτης αυτής της φιλόδοξης ρεφορμιστικής επιχείρησης.
Εγερτήριο για τους προοδευτικούς
Ενώ οι προοδευτικοί διεξήγαγαν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, οι ρεφορμιστικές ιδέες διείσδυαν μέσα στους κύκλους του κριτικού κατεστημένου. Αυτές οι ιδέες κοντεύουν τώρα να γίνουν συγκεκριμένες πολιτικές κι οι προοδευτικοί οφείλουν να δουλέψουν διπλό χρόνο για να τις αντιμετωπίσουν. Δεν είναι μόνο ζήτημα περάσματος από την κριτική στην πράξη. Είναι μια πρόκληση να ξεπερασθούν τα όρια της προοδευτικής πολιτικής φαντασίας, που επιβλήθηκαν από την επιθετικότητα των νεοφιλελεύθερων θέσεων στη δεκαετία του 1980, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των γραφειοκρατικών σοσιαλιστικών καθεστώτων στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Οι προοδευτικοί, για μια φορά ακόμη, πρέπει να ατενίσουν με θάρρος τα παραδείγματα εκείνα της κοινωνικής οργάνωσης, που στοχεύουν απτόητα στην ισότητα και το συμμετοχικό δημοκρατικό έλεγχο της εθνικής και της παγκόσμιας οικονομίας ως αναγκαίες προϋποθέσεις για τη συλλογική και την ατομική χειραφέτηση.
Όπως το παλιό μεταπολεμικό Κεϋνσιανό καθεστώς, η Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία είναι μια υπόθεση της κοινωνικής διαχείρισης. Αντίθετα, η προοδευτική προοπτική είναι μια υπόθεση της κοινωνικής χειραφέτησης.
Ακολουθεί ένα πρόσφατο άρθρο του Walden Bello για κάποια σοσιαλδημοκρατικά σχέδια για την έξοδο από την τρέχουσα κρίση μέσα στα πλαίσια μιας πιο κοινωνικά ευαίσθητης παγκοσμιοποίησης. Ο Walden Bello είναι πρόεδρος της Συμμαχίας για την Απελευθέρωση από το Χρέος και καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο των Φιλιππίνων.
του Walden Bello
Δημοσιεύθηκε στο Foreign Policy in Focus στις 24 Δεκεμβρίου 2008.
Χωρίς έκπληξη, η γρήγορη κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας σε συνδυασμό με την άνοδο στην προεδρία των ΗΠΑ ενός φιλελεύθερου Αφρό-Αμερικανού έκανε εκατομμύρια άνθρωπους να προσβλέπουν ότι ο κόσμος βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής. Κάποιοι από τους πρώτους διορισμένους από τον εκλεγμένο πρόεδρο –κι ιδιαίτερα ο πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών Λάρυ Σάμερς, που διορίσθηκε πρόεδρος του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου, ο Τιμ Γκάιτνερ, του κεντρικού τραπεζιτικού συστήματος (Federal Reserve Board) της Νέας Υόρκης, που διορίσθηκε Υπουργός Οικονομικών, κι ο πρώην Δήμαρχος του Ντάλας Ρον Κερκ, που διορίσθηκε Υπουργός Εμπορίου– έχουν σίγουρα προκαλέσει κάποιο σκεπτικισμό. Αλλά η αίσθηση ότι οι παλιές νεοφιλελεύθερες συνταγές έχουν ολοκληρωτικά καταρρακωθεί έχει πείσει πολλούς ότι η νέα ηγεσία των Δημοκρατικών στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα κόψει τις σχέσεις της με τις φονταμενταλιστικές πολιτικές της αγοράς, που κυριαρχούσαν από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990.
Φυσικά, ένα σημαντικό ερώτημα είναι πόσο αποφασιστική κι οριστική θα είναι αυτή η διακοπή σχέσεων με το νεοφιλελευθερισμό. Αλλά υπάρχουν κι άλλα ερωτήματα που στοχεύουν στην καρδιά του ίδιου του καπιταλισμού. Θα ασκηθεί η κυβερνητική κυριότητα, η παρέμβαση κι ο έλεγχος απλώς και μόνο για τη σταθεροποίηση του καπιταλισμού και στη συνέχεια ο έλεγχος θα ξαναεπιστραφεί στις επιχειρηματικές ελίτ; Θα δούμε ένα δεύτερο γύρο ενός Κεϋνσιανού καπιταλισμού, στον οποίον το κράτος κι οι επιχειρηματικές ελίτ μαζί με τους εργαζόμενους θα επεξεργασθούν μια συνεργατική λύση, η οποία θα βασίζεται στην εργατική πολιτική, την ανάπτυξη και τους ψηλούς μισθούς –μολονότι αυτή τη φορά σε μια πράσινη διάσταση; Ή θα γίνουμε μάρτυρες κάποιων ριζικών μετατοπίσεων στην κυριότητα και τον έλεγχο της οικονομίας σε μια πιο δημοκρατική διάσταση; Υπάρχουν όρια στις μεταρρυθμίσεις του συστήματος του παγκόσμιου καπιταλισμού, αλλά ποτέ άλλοτε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου μισού αιώνα δεν φαινόντουσαν να είναι περισσότερο ρευστά.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζύ έχει ήδη εντοπίσει μια λύση. Δηλώνοντας ότι ο “καπιταλισμός των ελεύθερων συναλλαγών είναι νεκρός,” δημιούργησε ένα απόθεμα στρατηγικών επενδύσεων ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για να προάγει την τεχνολογική καινοτομία, να κρατήσει σε Γαλλικά χέρια τις προηγμένες βιομηχανίες και να σώσει τις δουλειές. “Τη μέρα που δεν θα φτιάχνουμε τρένα, αεροπλάνα, αυτοκίνητα και πλοία, τι θα έχει απομείνει από τη Γαλλική οικονομία;” πρόσφατα αναρωτιόταν με ρητορικό τρόπο κι απαντούσε: “Αναμνήσεις. Δεν θα κάνω τη Γαλλία ένα τουριστικό θέρετρο.” Αυτό το είδος της επιθετικής εργατικής πολιτικής, που εν μέρει έχει στόχο την κατάκτηση της εμπιστοσύνης της παραδοσιακής εργατικής τάξης της χώρας, μπορεί όμως να πηγαίνει χέρι-χέρι με τις αντι-μεταναστευτικές πολιτικές των αποκλεισμών, με τις οποίες ο Γάλλος πρόεδρος είναι ταυτισμένος.
Παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία
Ωστόσο, ένας νέος εθνικός Κεϋνσιανισμός αλά Σαρκοζύ δεν είναι η μόνη διαθέσιμη εναλλακτική λύση στα χέρια των παγκόσμιων ελίτ. Δοθείσης της ανάγκης για μια παγκόσμια νομιμότητα, η οποία θα προωθεί τα συμφέροντά τους σ’ ένα κόσμο, στον οποίον η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται προς το Νότο, οι ελίτ της Δύσης μπορεί να βρουν πιο ελκυστικό ένα παρακλάδι της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελευθερισμού του Νιού Ντηλ του Ρούσβελτ, το οποίο θα μπορούσε να ονομασθεί “Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία” (ή ΠΣΔ σε συντομογραφία).
Ακόμη και πριν από το πλήρες ξεδίπλωμα της οικονομικής κρίσης, οι θιασώτες της ΠΣΔ ήδη την τοποθετούσαν σαν μια εναλλακτική λύση απέναντι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση σ’ απάντηση στις πιέσεις και τις εντάσεις που προκαλούσε η τελευταία. Μια προσωπικότητα, που συνδέεται μ’ αυτήν, είναι ο Βρετανός Πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος ηγήθηκε της Ευρωπαϊκής αντίδρασης στην οικονομική κατάρρευση μέσω μιας μερικής εθνικοποίησης των τραπεζών. Ευρέως θεωρούμενος ως ο νουνός της εκστρατείας “Κάντε την Φτώχεια Ιστορία” στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Μπράουν, ενώ ήδη είχε αναλάβει πρωθυπουργός, πρότεινε αυτό που ονόμαζε “συμμαχικό καπιταλισμό” μεταξύ της αγοράς και των κρατικών θεσμών, ο οποίος θα αναπαρήγαγε στο παγκόσμιο επίπεδο αυτό που έλεγε ο Φράνκλιν Ρούζβελτ ότι έκανε για την εθνική οικονομία: “τη διασφάλιση των κερδών της αγοράς, αλλά και τη τιθάσευση των υπερβολών της.” Πρέπει να είναι ένα σύστημα, συνέχιζε ο Μπράουν, που “αποτυπώνει τα πλήρη οφέλη των παγκόσμιων αγορών και των ροών κεφαλαίου, ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο της αποδιοργάνωσης, μεγιστοποιεί τις ευκαιρίες για όλους και υπερασπίζεται τους πιο αδύνατους –κοντολογίς, την αποκατάσταση στην παγκόσμια οικονομία των δημόσιων στόχων και των υψηλών ιδανικών.”
Όσοι συνδέονται με τον Μπράουν στη διαμόρφωση του Παγκόσμιου Σοσιαλδημοκρατικού λόγου αποτελούν μια ομάδα, στην οποία συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο οικονομολόγος Τζέφρυ Σακς, ο Τζωρτζ Σόρος, ο πρώην γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, ο κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Χελντ, ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτζ κι ακόμη κι ο Μπιλ Γκέϊτς. Φυσικά, υπάρχουν κάποιες διαφορές αποχρώσεων στις τοποθετήσεις όλων αυτών, αλλά η ουσία των απόψεών τους είναι η ίδια: η δημιουργία μιας μεταρρυθμιστικής κοινωνικής τάξης και μιας αναζωογονημένης ιδεολογικής συναίνεσης για τον παγκόσμιο καπιταλισμό.
Μεταξύ των βασικών προτάσεων που υποστηρίζουν οι θιασώτες της ΠΣΔ είναι οι εξής:
* Ουσιαστικά, η παγκοσμιοποίηση είναι ωφέλιμη για τον κόσμο. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει απλώς ψευτομπαλώσει το έργο της διαχείρισης και της πώλησής της στον κόσμο.
* Είναι επείγουσα η ανάγκη να διασωθεί η παγκοσμιοποίηση από το νεοφιλελευθερισμό, γιατί είναι αναστρέψιμη και, στην πραγματικότητα, μπορεί ήδη να βρίσκεται σε διαδικασία αναστροφής.
* Η ανάπτυξη κι η ισονομία μπορεί να έρθουν σε σύγκρουση και τότε η προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ισονομία.
* Το ελεύθερο εμπόριο μπορεί πράγματι να μην ωφελεί μακροπρόθεσμα και μπορεί να καταστεί φτωχότερη την πλειονότητα των ανθρώπων. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό οι εμπορικοί διακανονισμοί να υπόκεινται σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους.
* Η μονομερής πολιτική πρέπει να αποφεύγεται, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αναλαμβάνονται κάποιες θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις των πολυμερών θεσμών και συμφωνιών –μια διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει την αχρήστευση ή την αδρανοποίηση κάποιων απ’ αυτές, όπως της Σχετικής με το Εμπόριο Συμφωνίας για τα Δικαιώματα της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (TRIPs) του ΠΟΕ.
* Η παγκόσμια κοινωνική ενσωμάτωση κι η ελάττωση των ανισοτήτων μέσα και μεταξύ των χωρών πρέπει να συνοδεύουν την ενσωμάτωση στις παγκόσμιες αγορές.
* Το παγκόσμιο χρέος των αναπτυσσόμενων χωρών πρέπει να ακυρωθεί ή να μειωθεί ριζικά, έτσι ώστε η συνεπαγόμενη εξοικονόμηση να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εντόνωση της τοπικής οικονομίας και, με τον τρόπο αυτό, να αποτελεί μια συνεισφορά στην αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομίας.
* Η φτώχεια κι η περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι τόσο σοβαρά προβλήματα ώστε να απαιτείται η ενεργοποίηση ενός προγράμματος μαζικής βοήθειας, δηλαδή, ενός νέου “Σχέδιου Μάρσαλ” από το Βορρά ως το Νότο, μέσα στο πλαίσιο των “Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας.”
* Μια “Δεύτερη Πράσινη Επανάσταση” πρέπει να κινητοποιηθεί, ειδικά στην Αφρική, μέσα από μια εκτεταμένη υιοθέτηση των γενετικώς τροποποιημένων σπόρων.
* Πρέπει να διατεθούν τεράστιες επενδύσεις για την εξώθηση της παγκόσμιας οικονομίας προς την κατεύθυνση περισσότερο αειφόρων δρόμων, με τις κυβερνήσεις να αναλαμβάνουν έναν ηγετικό ρόλο (“Πράσινος Κεϋνσιανισμός” ή “Πράσινος Καπιταλισμός”).
* Πρέπει να εγκαταλειφθεί η ιδέα της στρατιωτικής δράσης για τη λύση των προβλημάτων και να επιδιώκεται η χρήση της διπλωματίας και της “ήπιας δύναμης,” μολονότι πρέπει να αναλαμβάνονται στρατιωτικές επεμβάσεις σε περιπτώσεις γενοκτονιών.
Τα όρια της Παγκόσμιας Σοσιαλδημοκρατίας
Η Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία δεν έχει τύχει αρκετής προσοχής, ούτε ιδιαίτερης κριτικής, ίσως επειδή πολλοί προοδευτικοί ακόμη αγωνίζονται στο πλαίσιο του τελευταίου πόλεμου, δηλαδή, εναντίον του νεοφιλελευθερισμού. Είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρξει κάποια κριτική κι όχι μόνο επειδή η ΠΣΔ αποτελεί τον πιθανότερο διάδοχο του νεοφιλελευθερισμού. Πιο σημαντικό, μολονότι η ΠΣΔ έχει κάποια θετικά στοιχεία, εμφανίζει, όπως το παλιό Σοσιαλδημοκρατικό Κεϋνσιανό παράδειγμα, κι ένα πλήθος προβληματικών χαρακτηριστικών.
Μια κριτική θα μπορούσε να αρχίσει με την επισήμανση των προβλημάτων, που υπάρχουν σε τέσσερα κεντρικά σημεία της θέσης της ΠΣΔ.
Πρώτο, η ΠΣΔ συμμερίζεται την προκατάληψη του νεοφιλελευθερισμού για την παγκοσμιοποίηση, διαφοροποιούμενη κυρίως μόνο στο ότι υπόσχεται την προαγωγή της παγκοσμιοποίησης με καλύτερο τρόπο από τους νεοφιλελεύθερους. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι, απλώς με την προσθήκη της διάστασης της “παγκόσμιας κοινωνικής ενσωμάτωσης,” μπορεί να γίνεται εύπεπτη κι αποδεκτή μια, από κοινωνικής και περιβαλλοντικής πλευράς, εγγενώς καταστροφική κι ανώμαλη διαδικασία. Η ΠΣΔ προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι, πράγματι, θέλουν να συμμετέχουν σε μια λειτουργικά ενσωματωμένη παγκόσμια οικονομία, στην οποία εξαφανίζονται οι φραγμοί μεταξύ του εθνικού και του διεθνούς επιπέδου. Αλλά όμως, δεν θα προτιμούσαν, στην πραγματικότητα, να συμμετείχαν σε οικονομίες, που υπόκεινται σε τοπικούς ελέγχους και είναι προστατευμένες από τις ιδιοτροπίες της διεθνούς οικονομίας; Όντως, η σημερινή ταχύρυθμη πτώση των συνδεδεμένων οικονομιών τονίζει την ισχύ μιας από τις βασικότερες επικρίσεις για τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, που έκανε το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης..
Δεύτερο, η ΠΣΔ συμμερίζεται την προτίμηση του νεοφιλελευθερισμού για την αγορά ως του κύριου μηχανισμού παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης, βασικά διαφοροποιούμενη μόνο στο ότι υποστηρίζει την κρατική παρέμβαση για την αντιμετώπιση των αποτυχιών της αγοράς. Το είδος της παγκοσμιοποίησης που χρειάζεται ο κόσμος, σύμφωνα με τον Τζέφρυ Σακς στο Τέλος της Φτώχειας, θα απαιτούσε “την τιθάσευση ... της αξιοσημείωτης δύναμης των εμπορικών συναλλαγών και των επενδύσεων, ενώ θα αναγνώριζε και θα αντιμετώπιζε τους περιορισμούς της αντισταθμιστικής συλλογικής δράσης.” Αυτό όμως είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το να πει κανείς ότι οι πολίτες κι η κοινωνία των πολιτών πρέπει να παίρνουν τις κύριες οικονομικές αποφάσεις κι ότι η αγορά, όπως η κρατική γραφειοκρατία, είναι μόνον ένας μηχανισμός για την υλοποίηση των δημοκρατικών αποφάσεων.
Τρίτο, η ΠΣΔ είναι ένα τεχνοκρατικό πρότζεκτ, με τους εμπειρογνώμονες ειδικούς να χαλκεύουν και να προωθούν τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις από τα πάνω προς τα κάτω, αντί να αποτελεί ένα συμμετοχικό πρότζεκτ, στο οποίο οι πρωτοβουλίες διαχέονται από τα κάτω προς τα πάνω.
Τέταρτο, η ΠΣΔ, ενώ είναι επικριτική της παγκοσμιοποίησης, δέχεται το πλαίσιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού, το οποίο βασικά βασίζεται στην άντληση του κέρδους από την εκμεταλλευτική απόσπαση της υπεραξίας από την εργασία, οδηγείται από κρίση σε κρίση μέσω των έμφυτων τάσεων προς την υπερπαραγωγή και τείνει να ωθεί το περιβάλλον στα όρια του καθώς προσπαθεί να εξαγάγει περισσότερο κέρδος. Όπως ο παραδοσιακός Κεϋνσιανισμός στον εθνικό στίβο, η ΠΣΔ αναζητά στον παγκόσμιο στίβο ένα νέο ταξικό συμβιβασμό, που συνοδεύεται από νέες μεθόδους συγκράτησης ή ελαχιστοποίησης της εγγενούς τάσης του καπιταλισμού προς τις κρίσεις. Ακριβώς όπως η παλιά Σοσιαλδημοκρατία και το Νιού Ντηλ σταθεροποιούσαν τον εθνικό καπιταλισμό, ο ιστορικός ρόλος της Παγκόσμιας Σοσιαλδημοκρατίας είναι να ξεκαθαρίσει τις αντιφάσεις του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλισμού και να τον επανανομιμοποιήσει μετά από την κρίση και το χάος, που άφησε πίσω του ο νεοφιλελευθερισμός. Η ΠΣΔ έχει να κάνει, στις ρίζες της, με την κοινωνική διαχείριση.
Ο Ομπάμα έχει ταλέντο να γεφυρώνει ρητορικά διαφορετικούς πολιτικούς λόγους. Είναι επίσης ένας “άγραφος πίνακας,” σ’ ό,τι αφορά τα οικονομικά. Σαν τον Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ, δεν είναι δεσμευμένος από τους τύπους του παλιού καθεστώτος. Είναι ένας πραγματιστής, του οποίου το βασικό κριτήριο είναι η επιτυχία στην κοινωνική διαχείριση. Σαν τέτοιος, τοποθετείται, με μοναδικό τρόπο, ηγέτης αυτής της φιλόδοξης ρεφορμιστικής επιχείρησης.
Εγερτήριο για τους προοδευτικούς
Ενώ οι προοδευτικοί διεξήγαγαν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, οι ρεφορμιστικές ιδέες διείσδυαν μέσα στους κύκλους του κριτικού κατεστημένου. Αυτές οι ιδέες κοντεύουν τώρα να γίνουν συγκεκριμένες πολιτικές κι οι προοδευτικοί οφείλουν να δουλέψουν διπλό χρόνο για να τις αντιμετωπίσουν. Δεν είναι μόνο ζήτημα περάσματος από την κριτική στην πράξη. Είναι μια πρόκληση να ξεπερασθούν τα όρια της προοδευτικής πολιτικής φαντασίας, που επιβλήθηκαν από την επιθετικότητα των νεοφιλελεύθερων θέσεων στη δεκαετία του 1980, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των γραφειοκρατικών σοσιαλιστικών καθεστώτων στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Οι προοδευτικοί, για μια φορά ακόμη, πρέπει να ατενίσουν με θάρρος τα παραδείγματα εκείνα της κοινωνικής οργάνωσης, που στοχεύουν απτόητα στην ισότητα και το συμμετοχικό δημοκρατικό έλεγχο της εθνικής και της παγκόσμιας οικονομίας ως αναγκαίες προϋποθέσεις για τη συλλογική και την ατομική χειραφέτηση.
Όπως το παλιό μεταπολεμικό Κεϋνσιανό καθεστώς, η Παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία είναι μια υπόθεση της κοινωνικής διαχείρισης. Αντίθετα, η προοδευτική προοπτική είναι μια υπόθεση της κοινωνικής χειραφέτησης.
Αναρτήθηκε από
Autonome Bird
Ετικέτες
διάφορα άρθρα
0 σχόλια:
Post a Comment