Wednesday, February 27, 2008
στις
4:30 AM
|
Δεν είναι τυχαίο ότι η συζήτηση για τους G8 μας οδηγεί απευθείας στη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή. Για τα κινήματα, η συζήτηση αυτή σηματοδοτεί την πιθανή ανάδυση μιας νέας εστίασης, όπως καταμαρτυρούν ο θόρυβος στην κοινή γνώμη και τα συμβάντα σαν εκείνο της φετινής κατασκήνωσης για το κλίμα στη Μεγάλη Βρετανία, τα οποία, όπως φαίνεται, θα επαναληφθούν το 2008 στην Γερμανία, τις ΗΠΑ, τη Σουηδία και αλλού. Από την προοπτική των κυβερνήσεων και του κεφάλαιου, αυτή η συζήτηση γίνεται ένα κομβικό στοιχείο της διαχείρισης του παγκόσμιου συστήματος, και στο επίπεδο της λήψης αποφάσεων και στο επίπεδο της πολιτικής νομιμοποίησης, για να μην αναφερθούμε στις προϋποθέσεις των νέων αγορών. Στον χώρο μεταξύ κινημάτων και κυβερνήσεων, διαφαίνεται ένα παράδειγμα για το πόσο ασαφές και πολύπλοκο είναι το ερώτημα της ‘επιτυχίας.’ Αν το σύνολο της έμφασης, που έδινε ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός τα τελευταία λίγα χρόνια, ήταν η διαμόρφωση της επίγνωσης, της συνειδητότητας, για την απειλή της κλιματικής αλλαγής, τότε το 2007 πρέπει να θεωρηθεί σαν το έτος που φθάσαμε σε μια ‘επιτυχία.’ Όμως το ζήτημα βρίσκεται αλλού και οι πάντες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών και των μεγάλων εταιριών, μιλούν γι’ άλλα πράγματα.
Είναι όμως αυτή ακριβώς η νίκη που μπορεί να αποδειχθεί ότι αποτελεί μια αποτυχία. Το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή πρέπει να πάρει μια νέα μορφή, αν είναι να επηρεάσει πραγματικά την κατάσταση των πραγμάτων (δηλαδή, να συμβάλει βραχυπρόθεσμα σε μια δραστική μείωση των εκπομπών του διοξίδιου του άνθρακα). Εν μέρει, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κατασκευασθεί ένα νέο σενάριο, το οποίο θα μπορεί να φρενάρει την παρατηρούμενη μετατροπή του όλου ζητήματος σε μια τεράστια κερδοσκοπική ευκαιρία για το κεφάλαιο. Χωρίς αυτό, είναι εύκολο να δούμε την κλιματική αλλαγή να χρησιμοποιείται για την άσκηση ενός νέου καθεστώτος λιτότητας σε βάρος του λαού και για την εφαρμογή μέτρων αυξανόμενης ‘ασφάλειας’ και συνοριακών ελέγχων, όσες φορές θα εγείρονται κάποιες νέες γεωπολιτικές εντάσεις. Αλλά αν ο αγώνας είναι να γίνει κάτι περισσότερο από μια δημόσια αντιπαράθεση – όπου πάντα βρισκόμαστε σε μειονεκτική θέση – τότε θα πρέπει επίσης να διεξαχθεί και στο επίπεδο της παραγωγής και της κοινωνικής αναπαραγωγής.
Είναι κοινοτοπία να θεωρείται η κλιματική αλλαγή σαν τεχνολογικο-περιβαλλοντικό πρόβλημα, που επιζητά τεχνολογικο-περιβαλλοντικές λύσεις. Αυτό γίνεται, όταν στο πρόβλημα των εκπομπών μεγάλων ποσότητων διοξίδιου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα προτείνεται η λύση της ελάττωσης των εκπομπών σ’ ‘αποδεκτά’ επίπεδα μέσω των τεχνολογικών καινοτομιών, των κυβερνητικών νομοθεσιών και της επίκλησης του κοινού να ‘κάνει τη μικρή δική του συμβολή.’ Η δυσκολία εδώ είναι διπλή. Πρώτα, σχεδόν όλα όσα σήμερα κάνουμε εμπεριέχουν την χρήση φυσικών καύσιμων και τη συνεπαγόμενη εκπομπή CO2: από το να πάμε στις δουλειές μας, μέχρι το να βλέπουμε τα DVD μας. Δεύτερο, οι απαιτούμενες περικοπές (περίπου 60-90% ως το 2050) είναι τόσο μεγάλες ώστε απαιτούν σαρωτικές αλλαγές και δεν μπορούν να επιλυθούν ακόμη κι αν όλα τα υπουργεία περιβάλλοντος όλου του κόσμου συνενωνόντουσαν και συναποφάσιζαν.
Ένας εναλλακτικός τρόπος για να κατανοήσουμε την κλιματική αλλαγή είναι μέσω της έννοιας του μεταβολισμού. Ο μεταβολισμός της γης, η ικανότητά της να επεξεργάζεται τον άνθρακα, προχωρά με μικρότερη ταχύτητα από τον μεταβολισμό του σύγχρονου καπιταλισμού. Η οικονομία βρίσκεται σε μια πορεία σύγκρουσης με την βιόσφαιρα. Μιλάμε εδώ για ένα όριο στην επέκταση του κεφάλαιου και για μια πιθανή κρίση της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Για το κεφάλαιο, τα όρια είναι απαράδεκτα. Το κεφάλαιο ακολουθεί μια εσωτερική δυναμική επέκτασης και, για να ικανοποιείται η οποία πρέπει να παραβλέπονται τα όρια, να ανατρέπονται, να υποσκελίζονται ή, με κάποιο τρόπο, να ξεπερνιούνται. Και το μυστικό της μακροβιότητας του κεφάλαιου βρίσκεται ακριβώς στην ικανότητά του να χρησιμοποιεί τα όρια και τις δημιουργούμενες κρίσεις σαν εξέδρες εκτόξευσης νέων γύρων καπιταλιστικής συσσώρευσης κι επέκτασης. Ένα καλό παράδειγμα αυτού του δυναμισμού είναι η ανάδυση της ονομαζόμενης Κεϋνσιανής/Φορδικής φάσης του καπιταλισμού. Τα ψηλά επίπεδα οργάνωσης της βιομηχανικής εργατικής τάξης στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα – όχι μόνο εξ αιτίας της Ρωσικής Επανάστασης αλλά και σαν αποτέλεσμα κάποιων παγκόσμιων σκληρών αγώνων – εμφανίσθηκαν σαν ένα όριο στην επέκταση του καπιταλισμού, το οποίο απειλούσε όχι μόνο να τερματίσει την καπιταλιστική συσσώρευση, αλλά ακόμη και να καταστρέψει το όλο σύστημα, μια και καλή. Το κράτος πρόνοιας ήταν η άμεση συνέπεια αυτών των αγώνων, αλλά ήταν επίσης κι ένας τρόπος για να εξουδετερωθεί η απειλή που απέρρεε από την κρίση. Κι ο μεγαλύτερος άθλος του κεφάλαιου ήταν ότι έκλεισε μια συμφωνία για την παραγωγικότητα, η οποία στην πραγματικότητα μετασχημάτιζε αυτό το όριο σε μια μηχανή της νέας φάσης της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Τι μας διδάσκει για την κλιματική αλλαγή η ανάλυση των χαρακτηριστικών απαντήσεων, που έδινε ως τώρα ο καπιταλισμός, όταν αντιμετώπιζε τα όρια και τις κρίσεις; Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα όριο, το οποίο εμπεριέχει πολλές καταστροφικές για το κεφάλαιο επιπτώσεις. Πολλοί όμως σπεύδουν να χρησιμοποιήσουν αυτό το νέο όριο, αυτήν την ελλοχεύουσα κρίση, και να τη μετατρέψουν σε μια νέα κινητήρια δύναμη καπιταλιστικής συσσώρευσης. Δείτε τον θόρυβο για τις αγοροπωλησίες των δικαιωμάτων για τις εκπομπές άνθρακα: πιστωτικές μονάδες άνθρακα, αντισταθμίσεις άνθρακα, Ποσοστά Εμπορεύσιμων Εκπομπών, προθεσμιακές συναλλαγές άνθρακα. Και μετά υπάρχει κι ο πράσινος καταναλωτισμός: πράσινα αμάξια, ηλιακές συσκευές, πράσινες οικιακές ανακαινίσεις. Θα μπορούσε, επομένως, η κλιματική αλλαγή να εμφυτεύσει ένα νέο δυναμισμό στην παγκόσμια οικονομία; Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα, ‘πράσινη’ φάση του καπιταλισμού, κατά την οποίαν ανοίγονται νέοι ορίζοντες για τον καπιταλισμό, όπως είχε γίνει με τον κυβερνοχώρο στην δεκαετία του 1990; Είναι πιθανό. Αλλά είναι επίσης προφανές ότι είναι εντελώς απίθανο να έχουμε μια δραστική περικοπή των εκπομπών άνθρακα!
Η καπιταλιστική λύση λοιπόν θα διατηρεί τα καπιταλιστικά χαρακτηριστικά της. Ακριβώς όπως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι άνισες, φέρνοντας κάποιες πλήρώς καταστροφικές επιδράσεις για τους φτωχούς – θυμηθείτε τις συνέπειες του Τυφώνα Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη ή του τσουνάμι στη Νότιο-Ανατολική Ασία – έτσι σχεδόν όλη η τρέχουσα συγκομιδή λύσεων θα συμβάλει στην ενίσχυση των υπαρχουσών ιεραρχιών. Οι περισσότεροι ‘πράσινοι’ φόροι θα αυξήσουν τις τιμές των βασικών αγαθών κι υπηρεσιών, θα περιορίσουν την κινητικότητα και την πρόσβαση για την εξασφάλιση τροφίμων ή θέρμανσης. Η πρόσβαση στις μετακινήσεις και τα ταξίδια, στα τρόφιμα και τις ανέσεις, όλα αυτά θα εξαρτώνται από το κεφάλαιο; Κανένα νέο, φυσικά, εδώ: οι ίδιοι κανόνες του παιχνιδιού, όπως τους ξέρουμε. Εκτός του ότι τώρα δικαιολογούνται με το επιχείρημα πως είναι αναγκαίοι για να σωθεί ο πλανήτης. Να περιμένετε λοιπόν τον ‘πράσινο καπιταλισμό’ να είναι το καινούργιο καθεστώς της λιτότητας και της πειθάρχησης, το οποίο θα επιβάλλεται περισσότερο στους φτωχούς από τους πλούσιους, στο όνομα ενός ‘καλύτερου αγαθού.’
Αλλά ο καπιταλισμός δεν είναι ούτε ο κατακτητής των πάντων, ούτε ανίκητος. Αν η κλιματική αλλαγή μπορεί να ανοίξει μια στιγμή κρίσης, αξίζει να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ποια μπορεί να είναι η δυναμική της.
Ένα ζήτημα κομβικής σημασίας είναι η μεταβλητή του χρόνου, που μπορεί να γίνει κατανοητή με δυο διαφορετικούς τρόπους. Πρώτα, υπάρχει το πρόβλημα της χρονικής υστέρησης. Οι συνέπειες διάφορων αποφάσεων, σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, γίνονται αισθητές δεκαετίες αργότερα. Λόγω της θερμικής αδράνειας του κλιματικού συστήματος, υπάρχει μια τεράστια χρονική αναντιστοιχία μεταξύ αιτιών και αποτελεσμάτων. Αυτό σημαίνει ότι, αν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ‘βγούν εκτός ελέγχου,’ μπορούν να μείνουν σ’ αυτήν την κατάσταση γι’ αρκετές δεκαετίες. Δεύτερο, όλα τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι εντελώς επείγον. Αν είναι να αποφύγουμε το φαινόμενο του ντόμινο – καταστάσεις, δηλαδή, στις οποίες η κλιματική αλλαγή γίνεται εν δυνάμει αναντίστρεπτη και καταστροφική για την πλειονότητα του πληθυσμού της γης (για παράδειγμα, ο θάνατος των βροχοδασών του Αμαζονίου) – οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν δραστικά μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Υπάρχει όμως και μια θετική πλευρά σ’ αυτήν την επείγουσα κατάσταση. Ένα μεγάλο τμήμα του ακτιβισμού για τη διαμόρφωση της συνειδητότητας δούλευε τα τελευταία δέκα χρόνια χωρίς να λαμβάνει υπόψη του καμιά χρονική μεταβλητή: απευθυνόταν στο ‘κοινό,’ στους ‘άλλους’ με την γενική έννοια, τους οποίους ήθελε να ‘πληροφορήσει’ για το τι συνέβαινε. Έτσι, δεν έβαζε καμιά προθεσμία, κανένα γενικό πρόγραμμα, καμιά αίσθηση κλιμάκωσης, κανένα συγκεκριμένο στόχο. Όταν τα πάντα συμβαίνουν ‘ακριβώς τώρα,’ δεν υπάρχει κανένας χρόνος σαν τέτοιος. Όμως, το επείγον της κλιματικής αλλαγής εγείρει σημαντικά ερωτήματα κι ο μόνος λόγος που αυτά υπάρχουν είναι η μεταβλητή του χρόνου. Είναι ερωτήματα στρατηγικής και τακτικής.
Κι εδώ θα επιστρέψουμε στο ερώτημα της επιτυχίας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, κάποιοι υπαινίσσονται ότι τίποτε τόσο μεγάλο δεν μπορεί να γίνει σε τόσο λίγο χρόνο και το καλύτερο που μπορεί να γίνει είναι να αρχίσουμε τώρα να προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο. Οπότε κάλλιστα θα μπορούσαμε να σβήσουμε τα φώτα και να βαδίσουμε ανέμελα μέσα στο σκοτάδι. Κάποιοι άλλοι έχουν πει ότι το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο και τόσο πιεστικό ώστε μόνον ένας συγκεντρωτικός φορέας θα μπορούσε να ασχοληθεί μ’ αυτό. Μπροστά στην άβυσσο του άγνωστου, ο πειρασμός είναι μεγάλος για την επιστροφή στην θαλπωρή και την άνεση του φωτός που εκπέμπει το κράτος. Όμως, τα τόσο εκθαμβωτικά φώτα δεν μας φωτίζουν μόνο. Επίσης, και μας τυφλώνουν.
Πάρτε για παράδειγμα τα αεροπορικά ταξίδια. Η ανάπτυξη της αεροπορίας είναι σαφώς ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα και, γι’ αυτό, είναι εύκολο το δέλεαρ της υποστήριξης των νέων φόρων, ας πούμε, στις πτήσεις ή ακόμη της αντιμετώπισης των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν σαν μέρος του προβλήματος. Αλλά η απορρόφηση σ’ αυτό το ζήτημα μπορεί να κάνει δυσκολότερη την εξέταση οποιασδήποτε άλλης δυναμικής που λειτουργεί σ’ αυτό. Με τον περιορισμό της αυτονομίας μας ή με την ενίσχυση των καπιταλιστικών και των κρατικών θεσμών, κάποιες λύσεις για την κλιματική αλλαγή μπορούν να φέρουν εμπόδια σ’ άλλους αγώνες και να καταστήσουν δυσκολότερη την προσέγγιση των γενικότερων αιτιών της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας φακός – μια μέθοδος ή ένας ηθικός κανόνας – που θα μας επιτρέψει να θέσουμε το ερώτημα για το πώς η πολιτική της κλιματικής αλλαγής μπορεί να συντονισθεί μαζί μ’ άλλους κοινωνικούς αγώνες. Όχι επειδή τα κινήματα χρειάζονται μια ρητή, συνειδητή σύνδεση για να συντονίζονται μεταξύ τους. Δεν την χρειάζονται. Αλλά πρέπει να φέρουμε στο φως τους συντονισμούς και τις δυσαρμονίες. Γιατί μόλις κατορθώσουμε να δούμε τους δρόμους, τότε είναι ευκολότερο να τους ακολουθήσουμε.
Αναρτήθηκε από
Autonome Bird
0 σχόλια:
Post a Comment