Tuesday, October 28, 2008
στις
4:33 AM
|
Raoul Vaneigem
Σχέδια Πτήσης
Για την Απελευθέρωση της Γης από τις Ουράνιες Ψευδαισθήσεις και την Τυραννία τους
(2005)
Εισαγωγική Σημείωση της Μετάφρασης
Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε από τον Ραούλ Βανεγκέμ το 2005 ως καινούριος πρόλογος στο βιβλίο του Le Mouvement du Libre-Esprit. Généralités et témoignages sur les affleurements de la vie à la surface du Moyen Âge, de la Renaissance et, incidemment, de notre époque (Το Κίνημα του Ελεύθερου Πνεύματος. Γενικές Παρατηρήσεις και Μαρτυρίες σχετικά με τις εκδηλώσεις της ζωής κατά το Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και, παρεμπιπτόντως, την εποχή μας), το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1986. Η πιο πρόσφατη έκδοση τυπώθηκε το 2005 (L'or des fous editeur, Paris). Ο καινούριος πρόλογος μεταφράστηκε από τα γαλλικά στα αγγλικά από τον Bill Brown (Not Nored!) το Σεπτέμβρη του 2006. Η ελληνική μετάφραση έγινε από τα αγγλικά, λαμβάνοντας υπόψη και το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο. Διατηρήθηκαν οι σημειώσεις του Brown, και προστέθηκαν μερικές επιπλέον.
Πριονιστήριο το Χρυσό Χέρι
Ιούνιος 2007
Raoul Vaneigem
Σχέδια Πτήσης
Για την Απελευθέρωση της Γης από τις Ουράνιες Ψευδαισθήσεις και την Τυραννία τους
Η αγροτική επανάσταση, εγκαινιάζοντας πριν από σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια ένα σύστημα εκμετάλλευσης της γήινης και της ανθρώπινης φύσης, γέννησε μια οικονομία της αγοράς της οποίας η εξέλιξη και οι μορφές, παρά τη μεγάλη τους ποικιλία, χαρακτηρίζονται από τη διατήρηση ορισμένων χαρακτηριστικών που κυριαρχούν παντού: κοινωνική ανισότητα, στερητική ιδιοποίηση, λατρεία του χρήματος και του κέρδους, εργασία και διαχωρισμός που εισήχθηκε στο σώμα ανάμεσα στις παρορμήσεις της ζωής και στο πνεύμα που τις δαμάζει και τις καταπιέζει, όπως ακριβώς δαμάζει και καταπιέζει τα φυσικά στοιχεία.
Η σχέση που εγκαθιδρύθηκε στην τροφοσυλλεκτική οικονομία (η οποία είναι προγενέστερη της εμφάνισης της εντατικής γεωργίας) μέσω της ώσμωσης ανάμεσα στο ανθρώπινο είδος και το ορυκτό, φυτικό και ζωικό βασίλειο παραχώρησε τη θέση της στην αλλοτριωμένη μορφή της, τη θρησκεία, η οποία αξιώνει την καθυπόταξη της γης σε μια ουράνια αυτοκρατορία που βρίθει από φανταστικά πλάσματα που αποκαλούνται Θεοί, Θεότητες, Πνεύματα.
Οι δεσμοί, συνυφασμένοι με τη στοργή και την κατανόηση (που απορρέουν από αυτούς), έχουν μετατραπεί σε αλυσίδες μιας κηδεμονικής τυραννίας που κατεβαίνει αγριεμένη από τα ομιχλώδη ύψη όπου ξεκινά η κενότητα του επέκεινα-της-ύπαρξης.
Οι θεσμικές θρησκείες γεννήθηκαν από το φόβο και το μίσος απέναντι στη φύση. Όλες αντανακλούν την εχθρότητα που γεννήθηκε – σε διάστημα δύο χιλιάδων χρόνων – από τη διαρπαγή και χρήση των αγαθών που παρείχε αφειδώς η φύση για επικερδείς σκοπούς. Ιδιαίτερα εκεί όπου τα φυσικά στοιχεία εξυμνούνται στο όνομα της γονιμότητας, η λατρεία τους μαρτυρά βαρβαρικές τελετές, ολοκαυτώματα, αιματηρές θυσίες, αγριότητες τις οποίες μπορούν να φανταστούν μόνο άνθρωποι που καταπιέζουν τις παρορμήσεις της ζωής και επιβεβαιώνει, μέσω των ποιμαντορικών εγκυκλίων του πνεύματος, το κτηνώδες αρπακτικό ένστικτο που χαρακτηρίζει ακριβώς τον άνθρωπο, προκειμένου όχι να το υπερβεί αλλά να το παρακάμψει.
H ανθρώπινη κατάσταση συνίσταται στον έλεγχο της χαοτικής εξάπλωσης της ζωής, παρεμβαίνοντας με τέτοιο τρόπο ώστε η δημιουργική πληθωρικότητα να πολλαπλασιάζεται χωρίς να αυτοκαταστρέφεται διαμέσου της υπεραφθονίας, και εμποδίζοντας την αντιστροφή της ζωτικής ακτινοβολίας σε ακτινοβολία θανάτου, όπως η ανάγκη για αγάπη που δεν ικανοποιείται μετασχηματίζεται σε εχθρότητα.
Επίσης, θα ηταν καλό το εξής: η διατήρηση, μεταξύ των άγριων ζώων, μιας ισορροπίας ανάμεσα στα θηράματα και τα αρπακτικά· η αποτροπή της αποσύνθεσης των δέντρων εξαιτίας του υπερβολικού αριθμού τους και [η αποτροπή] της καύσης των θαμνότοπων, μέσω της αραίωσης των δασών· η γέννηση παιδιών που θα είναι επιθυμητά, αγαπητά, θα μεγαλώνουν με χάδια και θα εκπαιδεύονται στην αγάπη για τη ζωή, και η αποθάρρυνση της αύξησης του ρυθμού των γεννήσεων που θα τα καταδίκαζε στη φτώχεια, στις ασθένειες, στην πλήξη, στην εργασία, στον πόνο και τη βία.
Χωρίς καμία εξαίρεση, όλες οι θρησκείες καταπιέζουν το σώμα στο όνομα του πνεύματος, περιφρονούν τη γη στο όνομα των ουρανών, πολλαπλασιάζουν το μίσος και τη σκληρότητα στο όνομα της αγάπης. Οι ιδεολογίες δεν ενεργούν με διαφορετικό τρόπο, υπό το πρόσχημα της εξασφάλισης της κοινωνικής τάξης και της δημόσιας ευημερίας. Καθώς δείχνουν αυτοσυγκράτηση και δεν αντιπαραθέτουν τη μη θρησκευτική φύση της εξουσίας στην εξουσία των θρησκειών, αντιμάχονται το ιερό ψέμα με ένα εγκόσμιο.
Οι παπάδες αντλούν την ηγεμονία τους από το κοινωνικό χάος και την αθλιότητα. Χρειάζονται αυτόν τον εσμό όπου η επιβίωση εξαπλώνεται σε βάρος της αληθινής ζωής, προκειμένου να διαιωνίζουν για λογαριασμό τους το προνόμιο να εργάζονται, σύμφωνα με μια υποτιθέμενη ουράνια εντολή, για την αποψίλωση της ανθρώπινης αφθονίας. Τιμωρούν, θυσιάζουν, αποκλείουν όσους πλεονάζουν· νομιμοποιούν τα λουτρά αίματος στο όνομα του Παντοδύναμου. Εκθειάζουν την υγεία της πατριάς, της φυλής, της κοινότητας, του είδους χρησιμοποιώντας ως μέτρο αυτής της υγείας την κυριαρχία του θανάτου. Ανοίγουν την αόρατη πόρτα των δογματικών βεβαιοτήτων τους σχετικά με το επέκεινα και μια μυθική ζωή, της οποίας ο πλούτος αντισταθμίζει τα ελαττώματα αυτού-που-υπάρχει-εδώ-κάτω.
Το άτομο θυσιάζεται στην αγέλη. Κάτω από την πίεση των τελετουργικών της κατήχησης, η χαρά της ζωής συμπιέζεται, τσαλαπατείται, συντρίβεται, επικαλύπτεται, γίνεται αντικείμενο κατεργασίας μέχρι θανάτου, και απομένει το πτώμα της από το οποίο αργοσταλάζει η πίστη. Μια πίστη που εκθειάζει την υγεία με τίμημα μια ακρωτηριασμένη, δολοφονημένη ζωή. Πώς μπορεί κανείς να εκπλήσσεται;
Η αρχή της μοιρολατρίας, σύμφωνα με την οποία ο θάνατος καταλαμβάνει τη ζωή σε κάθε στιγμή, υποδεικνύει το μηχανισμό της αυτο-ρύθμισης στον οποίο προσφεύγει αυθόρμητα το πολλαπλασιαζόμενο χάος. Ο σκοταδισμός, η ευφυία που αναστέλλεται, και το credo quia absurdum([i]), αποκρύπτοντας τη δημιουργική δύναμη του ανθρώπου, έχουν αναστείλει επί χιλιετίες τη μοναδική μας δυνατότητα να αποκτήσουμε πρόσβαση στη ζωή και να την αναπαράγουμε.
Η υποτιθέμενη επιστροφή των θρησκειών εκφράζει απλώς τις παλινδρομήσεις στις οποίες εκδηλώνεται το παρελθόν μέσω μιας πλασματικής, περαστικής αναβίωσης. Πρόκειται απλώς για τη θεαματική, παροδική επιστράτευση αρχαϊσμών. Καθώς προσαρμόζει τις τροπικότητες των πεποιθήσεών μας και τους παραδοσιακούς τρόπους σκέψης προς όφελος βραχυπρόθεσμων υπολογισμών, η πλανητική εμπορευματοκρατία έχει καταστήσει τις διάφορες θρησκείες και τις πολιτικές ιδεολογίες απλά βραχυπρόθεσμα στοιχεία στη σκακιέρα των αναγκών της. Τα επαναφέρει και τα ξεφορτώνεται ανάλογα με εκείνο που η αγορά κρίνει αναγκαίο ή περιττό.
Η απεχθής αρχή «Όλα επιτρέπονται υπό τον όρο ότι αποδίδουν [κέρδη]» έχει προκαλέσει ναυτία στις πλέον διαφορετικές κοινωνίες και καθιστά το μηδενισμό φιλοσοφία της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ο καταναλωτισμός έχει καταβροχθίσει το Χριστιανισμό. Μετά τον Ιησού, τον Ιεχωβά, τον [Sun Young] Moon και τον Δαλάι Λάμα, ο Μωάμεθ θα εισαχθεί επίσης από τα Mac Donald σαν μπιζουδάκι που θα προσφέρεται για δώρο. Θα αγαλλιάσει κανείς αν η λατρεία του χρήματος απογυμνώσει όλες τις υπόλοιπες.
Το θρησκευτικό πνεύμα παραμένει, όπως το στάσιμο νερό ενός παλιού έλους· οι εκκλησιαστικοί θεσμοί δεν αποτελούν πια το περιτύλιγμα του εμπορικού προϊόντος. Ο οικουμενισμός των εμπορικών διαπραγματευτών αναμειγνύει στον ίδιο κουβά τον Καθολικισμό του Βατικανού, τον Καλβινισμό της Γουώλ Στρητ, τις μαφίες που ενεργούν κάτω από τις σημαίες του Σουνιτισμού, του Σιιτισμού, του Ουαχαμπιτισμού και του Σιωνισμού. Ο Θεός της χρηματικής ανταλλαγής χρησιμεύει ώστε να συμπεριλάβει όλες αυτές τις παρωχημένες πεποιθήσεις και τις φαντασμαγορίες κατά τρόπο αντίστοιχο με εκείνον του Ιερώνυμου Μπος, για τον οποίο ξεχάστηκε πολύ γρήγορα ότι [οι φαντασμαγορίες του] συνέβαλαν, σε ένα όχι μακρινό παρελθόν, στην ιδιόμορφη μόδα των αιρέσεων ([ii]). Είναι στη λογική της αγοράς να αφομοιώνει, προς όφελός της, την απώλεια της ψυχής που προκαλεί. Από αυτή την άποψη, κάθε μέθοδος αξίζει όσο και οι άλλες.
Σε όλες τις περιοχές που εκφυλίζει, το κεφάλαιο διεξάγει έναν πραγματικό ψυχρό πόλεμο ενάντια στο σύνολο του πληθυσμού. Παρωδεί την παλιά αναμέτρηση που έφερνε αντιμέτωπες την Ανατολή με τη Δύση, την αυτοκρατορία της Μόσχας με την Αμερικανική αυτοκρατορία. Σήμερα, πρόκειται για ένα πόλεμο σε πλανητικό επίπεδο, έναν πόλεμο συμμοριών και φυλών που διευθύνεται από τις αγορές και περιλαμβάνει τους εξοπλισμούς και το πετρέλαιο, τις ναρκο-φαρμακοβιομηχανίες, καθετοποιημένες αγροτικές επιχειρήσεις, εταιρείες βιοτεχνολογίας και πληροφορικής, χρηματοοικονομικούς ομίλους, παρασιτικές υπηρεσίες, το trafficking ανθρώπων και ζώων, τη λεηλασία των δασών.
Στο εξής, η μόνη πραγματική και αποτελεσματική Διεθνής είναι εκείνη των ζωντανών νεκρών, οι οποίοι αποσκοπούν να μετατρέψουν τη Γη σε νεκροταφείο. Είναι αλήθεια ότι το εργατικό κίνημα είχε ήδη εγκαταλείψει το διεθνισμό στους Σταλινικούς της παλιάς Σοβιετικής αυτοκρατορίας και στους οπαδούς της, στον κάθε Μάο, Πολ Ποτ, Τσαουσέσκου, Κάστρο και στους άλλους δικτάτορες (caudillos)([iii]). Το αντανακλαστικό της εθελοντικής υποταγής, που εξασφαλίστηκε με τόσο ζήλο από το ρόπαλο της πληροφόρησης και της εκπαίδευσης: Πώς θα μπορούσε να μην παρέχει ένα αυξανόμενο κοινό στις προωθητικές μεθόδους της μοιρολατρίας, είτε αυτές είναι θρησκευτικές είτε μη-θρησκευτικές; (Εκείνοι που, κάτω από αυτές τις περιστάσεις, σαρκάζουν την παραίτηση του Μουσουλμανικού κόσμου, θα ήταν καλύτερα να αναρωτηθούν οι ίδιοι σχετικά με τις αυταπάτες τους.)
Οι θρησκείες – όλες απειλητικές και, ταυτόχρονα, άξιες χλευασμού –, οι οποίες προήλθαν αρχικά από το οικονομικό σύστημα που τις ανασύρει σήμερα καθώς φτάνει στο απόγειό του και στο σημείο της κατάρρευσής του, αντανακλούν το εικονικό χρήμα που, από τα ύψη του παραλόγου και του αφηρημένου, από τους χρηματιστηριακούς δείκτες, καταστρέφει τη μεταλλουργία, τις υφαντουργίες, τη φυσική γεωργία, τη σωματική και πνευματική υγεία, την εκπαίδευση, τις δημόσιες υπηρεσίες και την ίδια την ύπαρξη εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ένα αποκαλυπτικό πνεύμα, που χαρακτηρίζεται λιγότερο από το φόβο και περισσότερο από τον κυνισμό, απορρέει από την κερδοσκοπική χρηματιστηριακή φούσκα, η οποία διογκώνεται χωρίς σταματημό και της οποίας το σκάσιμο προβλέπουν οι οικονομολόγοι.
Καθώς αναπαράγει το παλιό σχήμα του τέλους του κόσμου – που στο παρελθόν είχε συνδεθεί συχνά με εξισωτικά αιτήματα – το πρόγραμμα της καταστροφής του πλανήτη και της επίγειας ζωής σήμερα ταυτίζεται αναίσχυντα με την υγεία του επιχειρηματικού κόσμου. Πώς θα μπορούσε αυτή η κατ’εξοχήν θρησκευτική θεώρηση να μην αναλάβει κυρίαρχο ρόλο στο θέαμα; Το μόνο πράγμα που εγείρει σήμερα μια ευτελή και νοσηρή γοητεία είναι η θεατρική παραγωγή – που ρυθμίζεται σύμφωνα με ένα Μανιχαϊσμό ποικίλων λειτουργιών – καλών και κακών εξολοθρευτών αγγέλων, των οποίων οι εναλλάξιμες πολιτοφυλακές επιστρατεύουν αδιάφορα εκείνους που αλλοιώνουν το κλίμα, που δηλητηριάζουν την τροφή, που παράγουν μόλυνση κάθε είδους, τους υποκινητές του πολέμου και της φτώχειας, δολοφόνους, σφαγείς, και τρομοκράτες που κραδαίνουν (ή όχι) τη σημαία ενός Σκοπού.
Υπάρχει κάτι που δεν εμφανίζεται στο οικουμενικό θέαμα και στα σενάριά του, που περιλαμβάνουν το θάνατο σε ζωντανή μετάδοση και στα παρασκήνια: Πρόκειται για την απλή αλήθεια ότι, για εκατομμύρια ανθρώπινα όντα, η ζωή υπάρχει και αξίζει να συνεχίσει να υπάρχει.
Οι πατριαρχικές κοινωνίες περιφρονούσαν πάντοτε την αναζήτηση της επίγειας ευτυχίας. Τώρα που οι θεμελιώδεις αξίες της αγελαίας κοινωνίας διαλύονται στα απόνερα των εγωτιστικών υπολογισμών, κάθε άνθρωπος βρίσκεται μόνος προκειμένου να χαράξει τον δικό του δρόμο, μόνος για να περιπλανηθεί ελλείψει αναφορών, με την αγωνία της απώλειας του εαυτού, μόνος για να στηριχθεί στον εαυτό του, να ανακαλύψει τις προσωπικές του επινοητικές δυνατότητες, τις δημιουργικές του ικανότητες, τις αληθινές του επιθυμίες, και να αποφασίσει να ικανοποιήσει αυτές τις επιθυμίες.
Είναι εδώ, στο ίδιο σημείο όπου, εν μέσω αυτής της πλανητικής κρίσης, ξεκινά μια μετάλλαξη – είναι εδώ όπου η ενδεχόμενη γέννηση ενός νέου κόσμου μπορεί να φέρει πίσω από το παρελθόν τις μορφές εκείνες που αντιστάθηκαν στο σκοταδισμό, που εναντιώθηκαν αποφασιστικά στην καταπίεση, που εξύμνησαν τη χειραφέτηση των ανδρών και των γυναικών, που προεικόνισαν με τον παράτολμο νεωτερισμό τους τις συμπεριφορές που περιέχουν στοιχεία της ριζοσπαστικότητας που αναδύεται σήμερα: Η Αδελαϊδα της Καμπραί, η Μαργαρίτα Πορέτ της Βαλενσιέν, ο Ουίλιαμ Κορνέλιους της Αντβέρπ, η Heilwige Bloemardine των Βρυξελλών, ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα της Νοβάρα, ο Τόμας Σκότο της Λισαβώνας, η Φραντσίσκα Χερνάντεζ της Σαλαμάνκα, o Χέρμαν του Rijwijk, ο Eloi Pruystinck της Αντβέρπ...([iv])
Μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι, από το Μεσαίωνα μέχρι την Αναγέννηση, πολλές γυναίκες αντιτάχθηκαν στη θρησκευτική καταπίεση στο όνομα της αγάπης, της ελευθερίας της επιθυμίας και της γενναιοδωρίας της ζωής. Η χειραφέτηση των γυναικών συμβαδίζει με την παρακμή της πατριαρχίας, της οποίας η μοίρα συνδέεται με το σύστημα εκμετάλλευσης της φύσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες αποτελούν σήμερα την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης συνείδησης.
Είναι, άραγε, απαραίτητο να θυμηθεί κανείς ότι οι γυναίκες της Σικελίας ήταν οι πρώτες που αντιτάχθηκαν με επιτυχία στη Μαφία; Ότι το θάρρος των Αράβων, των Ιρανών και των Αφγανών γυναικών υπερισχύει του δεσποτισμού που εξασκούν οι άνδρες σε βάρος τους προκειμένου να ξεχάσουν ότι και οι ίδιοι ποδοπατώνται από μια παρόμοια καταπίεση;
Όλες οι θρησκείες πρεσβεύουν το φόβο και την περιφρόνηση της φύσης. Αλλά η πατριαρχική παράδοση, έχοντας πείσει τις γυναίκες να θεωρούν δεδομένη αυτή την υποταγή (από την οποία επωφελείται ο άνδρας στην εμμονή του να μην απατηθεί), κλονίζεται και παραπαίει. Ο φόβος του αρσενικού ότι θα εκθρονιστεί δεν είναι καθόλου ξένος στους σπασμούς λύσσας των μη-θρησκευτικών λαϊκίστικων κινημάτων, σε σχέση με τα οποία οι θρησκευτικοί εξτρεμισμοί είναι απλώς οι θρησκευτικές τους εκδοχές.
Αυτό το συνηθισμένο αντριλίκι, το οποίο αμφισβητείται και απειλείται παντού, βρίσκει καταφύγιο στα κάστρα του φονταμενταλισμού, του εθνικισμού, και του εθνολογικού φυλετισμού: μήπως αυτό δεν εξηγεί γιατί η θέληση να ξεριζώσουμε την αναβίωση του θρησκευτικού και ιδεολογικού ολοκληρωτισμού έχει σαν συνέπεια τη νωθρή αγανάκτηση των κλαψουριάρικων κηρυγμάτων του ανθρωπισμού;
Όλες οι θρησκείες είναι φονταμενταλιστικές από τη στιγμή που κατέχουν εξουσία. Αν, όπως αναφέρει ο Χόλμπαχ([v]), «οι παπάδες της ενορίας, οι ιεροκήρυκες, οι ραββίνοι, οι ιμάμηδες κ.λ.π απολαμβάνουν το αλάθητο κάθε φορά που υπάρχει ο κίνδυνος να διαψευστούν», τότε δε θα πρέπει να ξεχνάει κανείς πώς τα καταφέρνουν άριστα να δείχνονται μειλίχιοι, κολακευτικοί και συμφιλιωτικοί σε καιρούς κατά τους οποίους τους έχει αφαιρεθεί η άνεση να καταπιέζουν.
Παραδώστε το Κράτος στο Ισλάμ, και θα πάρετε τους Ταλιμπάν και τη Σαρία· ανεχθείτε τον Παπικό ολοκληρωτισμό, και η Ιερά Εξέταση θα ξαναγεννηθεί, μαζί με το έγκλημα της βλασφημείας και την προπαγάνδα του γεννητισμού (natalism)([vi]), που είναι ο προμηθευτής των σφαγών. Υπομείνετε τους Ραββίνους, και δε θα πρέπει να νιώσετε έκπληκτοι όταν το παλιό ανάθεμα της Εβραϊκής θρησκείας εναντίον των μη Ιουδαίων (goyim) αναδυθεί εκ νέου: «Να σαπίσουν τα κόκαλά τους!»
Είναι καιρός να το φωνάξουμε ξανά, με δύναμη: τίποτα δεν εμποδίζει κάποιον να εξασκεί μια θρησκεία, να ασπάζεται μια πεποίθηση, να υπερασπίζεται μια ιδεολογία, αλλά κανείς δε θα πρέπει να την επιβάλλει στους άλλους ή – κάτι που είναι ακόμα πιο απαράδεκτo – να κάνει κατήχηση στα παιδιά. Όλες οι πεποιθήσεις μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, ακόμα και οι πιο παρεκκλίνουσες, οι πιο ανόητες, οι πιο αποκρουστικές, οι πιο επαίσχυντες, υπό τη σαφή προϋπόθεση ότι, διατηρώντας το χαρακτήρα προσωπικών απόψεων, δεν μπορούν να υποχρεώσουν κανένα να τις δεχτεί ενάντια στη θέλησή του.
Τίποτα δεν είναι ιερό. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ασκεί κριτική, να σατιρίζει, να γελοιοποιεί όλες τις πεποιθήσεις, όλες τις θρησκείες, όλες τις ιδεολογίες, όλα τα εννοιολογικά συστήματα, όλες τις σχολές σκέψης. Καθένας έχει το δικαίωμα να χλευάζει όλους τους θεούς, τους μεσσίες, τους προφήτες, τους πάπες, τους παπάδες, τους ραββίνους, τους ιμάμηδες, τους βόνζους ([vii]), τους πάστορες, τους γκουρού – όπως και τους αρχηγούς των κρατών, τους βασιλιάδες και τους δικτάτορες κάθε είδους.
Αλλά μια ελευθερία αυτοαναιρείται από τη στιγμή που δεν απορρέει από μια θέληση για πλήρη ζωή. Το θρησκευτικό πνεύμα αναβιώνει εκεί όπου διαωνίζεται η θυσία, η παραίτηση, η ενοχή, το μίσος για τον εαυτό, ο φόβος της ευχαρίστησης, της αμαρτίας, της εκπλήρωσης, η αλλοίωση της φύσης και η αδυναμία να γίνουμε πραγματικά ανθρώπινοι.
Εκείνοι που επιχείρησαν να καταστρέψουν τη θρησκεία μέσω της καταστολής της δεν πετύχαιναν, πάντοτε, παρά μόνο την αναβίωσή της, διότι το πνεύμα της καταπίεσης είναι κατ’ εξοχήν εκείνο που αναγεννάται από τις στάχτες του. [Η θρησκεία] Τρέφεται από τα πτώματα, και έχει γι’ αυτήν ελάχιστη σημασία το γεγονός ότι οι ζωντανοί και οι νεκροί, αναμιγμένοι στους μαζικούς τάφους της, είναι αδιαφοροποίητα είτε μάρτυρες της πίστης της είτε θύματα της μισαλλοδοξίας της. Ο θρησκευτικός ιός θα επανεμφανίζεται όσο υπάρχουν άνθρωποι που στενάζουν και επιδεικνύουν – σαν να ήταν τίτλος ευγενείας – τη φτώχεια τους, τη νοσηρή τους κατάσταση, την εξάρτησή τους, ή μάλλον μια εξέγερση την οποία αφιερώνουν στην αποτυχία.
Ο Θεός και οι αβατάρ ενσαρκώσεις του([viii]) δεν είναι παρά φαντασιώσεις ενός ακρωτηριασμένου σώματος. Η μόνη εγγύηση για τον τερματισμό της ουράνιας αυτοκρατορίας και της τυραννίας των νεκρών ιδεών είναι η ανανέωση των δεσμών ανάμεσα στις παρορμήσεις του σώματος και την ευαίσθητη ευφυία που τις εκλεπτύνει. Πρέπει να επανεδραιώσουμε την επικοινωνία ανάμεσα στη συνείδηση και τη μοναδική [πραγματική] ριζοσπαστικότητα: τον πόθο του μέγιστου αριθμού ανθρώπων για ευτυχία, ευχαρίστηση και δημιουργικότητα.
Μονάχα η επινόηση μιας επίγειας ζωής περιβεβλημένης από τον πλούτο των επιθυμιών μας θα πραγματοποιήσει την υπέρβαση της θρησκείας και της φιλοσοφίας, του εξυπηρετικού της αφέντη.
1η Γενάρη 2005([ix])
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
([i]) «Πιστεύω γιατί είναι παράλογο» (Λατινική έκφραση) [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([ii]) Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus Bosch, 1450-1516): Ολλανδός ζωγράφος της εποχής του Μεσαίωνα. Στα έργα του παριστάνονται συχνά συμβολικές μορφές, δαίμονες και τρομακτικά πλάσματα με τα οποία ο Μπος προσπαθούσε να αναδείξει τη μοχθηρία του ανθρώπου. Ένα από τα διασημότερα έργα του είναι Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων: πρόκειται για ένα τρίπτυχο, στο αριστερό φύλλο του οποίου απεικονίζεται ο Αδάμ και η Εύα στον παράδεισο, στο μεσαίο κυριαρχούν οι σαρκικές απολαύσεις και στο δεξί φύλλο παριστάνεται η κόλαση με ένα πλήθος φανταστικές, τρομακτικές τιμωρίες της ανθρώπινης αμαρτίας [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([iii]) Caudillos: Δικτάτορες της Αργεντινής κατά τον 19ο αιώνα [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([iv]) Η καλόγρια Αδελαϊδα (Aleydis of Cambrai) κάηκε στην πυρά το 1236 στην Καμπραί ύστερα από καταδικαστική απόφαση της Ιεράς Εξέτασης, εξαιτίας της προσχώρησής της στην Αμωριανή (Amaurian ή Amalrician) αίρεση. H Αμωριανή ή Αμαλρισιανή φιλοσοφία (που πήρε το όνομά της από τον θεολόγο Amalric ή Amaury), η οποία βασιζόταν σε μια «πανθεϊστική» ερμηνεία του Αριστοτέλη, γνώρισε σκληρή καταστολη από την παπική εκκλησία, που έφτασε μέχρι την απαγόρευση της ανάγνωσης των γραπτών του Αριστοτέλη το 1215. Οι Αμαλρισιανοί πίστευαν ότι κάθε άνθρωπος αποτελούσε ενσάρκωση του Αγίου Πνεύματος. Στην αίρεση είχε προσχωρήσει μεγάλος αριθμός γυναικών (“Βεγόνες”). Παρά την καταστολή, το κίνημα των Αμαλρισιανών κατόρθωσε να επιβιώσει και, αργότερα, μετεξελίχθηκε στην Αδελφότητα του Ελεύθερου Πνεύματος.
Η Μαργαρίτα Πορέτ υπήρξε συγγραφέας του βιβλίου Ο Καθρέφτης των Απλών Ψυχών, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της αίρεσης του Ελεύθερου Πνεύματος. Η Πορέτ κήρυττε την ένωση με το Θεό διαμέσου της αγάπης: «Ας αγαπήσουμε ο ένας τον άλλον, γιατί η αγάπη προέρχεται από το Θεό. Και καθένας που αγαπά, γνωρίζει το Θεό, γιατί ο Θεός είναι αγάπη...» (Marguerite Porete, The Mirror of Simple Souls). Τα γραπτά της Πορέτ κάηκαν δημοσίως από τον επίσκοπο της Καμπραί. Η ίδια η Πορέτ κάηκε στην πυρά την 1η Ιουνίου 1310 στο Παρίσι ως αιρετική καθ’ υποτροπή διότι, κατά τη διάρκεια της δίκης της, αρνήθηκε να αποκηρύξει τις ιδέες της, να αποσύρει το βιβλίο της και να συνεργαστεί με τις αρχές, ενώ αρνήθηκε επίσης να ορκιστεί ενώπιον του Ιεροεξεταστή.
Η Ηeilwige Βloemart (1270-1335), περισσότερο γνωστή ως Bloemardinne (Μπλομαρντίνη), είχε επίσης προσχωρήσει στην κίνηση του Ελεύθερου Πνεύματος. Ωστόσο, ήταν τόσο αγαπητή στην περιοχή των Βρυξελλών (όπου ο τοπικός πληθυσμός την θεωρούσε αγία) ώστε η Ιερά Εξέταση δεν τόλμησε να κινηθεί εναντίον της. Άγαλμά της υπάρχει σήμερα στην πόλη των Βρυξελλών.
Ο Ουίλιαμ Κορνέλιους (William Cornelius) ήταν κληρικός στην περιοχή της Αντβέρπ. Κήρυττε την εθελούσια φτώχεια (η οποία θα οδηγούσε στην κάθαρση από κάθε αμαρτία) και υποστήριζε ότι είναι επιτρεπτό να κλέβει κανείς από τους πλούσιους και να δίνει στους φτωχούς. Οι απόψεις που διέδιδε ο Κορνέλιους προκάλεσαν τη σύγκρουση ανάμεσα στον φτωχό πληθυσμό της Αντβέρπ και τους επισκόπους της Καμπραί. Ακολούθησε κύμα καταστολής. Ο Κορνέλιους πέθανε από φυσικό θάνατο το 1253. Το 1257, το σώμα του εκτάφηκε και κάηκε από τον επίσκοπο που τον διαδέχθηκε.
Ο Ιταλός ιεροκήρυκας Ντολτσίνο (Fra Dolcino, 1250-1307) κάηκε επίσης στην πυρά ως αιρετικός. Υπήρξε ηγέτης του Αποστολικού (και αργότερα του Ντολτσινιανού) κινήματος. Κήρυττε την εναντίωση στην εκκλησιαστική ιεραρχία και την επιστροφή της εκκλησίας στα ιδεώδη της ταπεινότητας και της φτώχειας, την εναντίωση στο φεουδαρχικό σύστημα, την απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε περιορισμό και από κάθε εδραιωμένη εξουσία και την οργάνωση μιας κοινωνίας ισότητας, αλληλοβοήθειας, αλληλοσεβασμού, κοινοκτημοσύνης και ισότητας ανάμεσα στα φύλα. Το 1304 ο Ντολτσίνο και η πλούσια φίλη του Μαργαρίτα μαζί με 4000 ανθρώπους ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο και κέρδισαν σημαντικές νίκες στη Μπολόνια, στη Μόντενα και στη Βόρεια Ιταλία. Εγκαταστάθηκε στη Νοβάρα, όπου ο τοπικός αγροτικός πληθυσμός ενώθηκε μαζί του, ξεκινώντας μια πραγματική αγροτική επανάσταση. Το 1305, η δύσβατη περιοχή Parete Calvo στις Άλπεις οχυρώθηκε και οργανώθηκε ως κομμούνα, όπου ζούσαν περίπου 1400 άνθρωποι (μεταξύ των οποίων ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα). H ιδιοκτησία καταργήθηκε, τα αγαθά κολλεκτιβοποιήθηκαν και ο γάμος – που υποβίβαζε τις γυναίκες σε αντικείμενα ιδιοποίησης – αντικαταστάθηκε από την «ένωση σύμφωνα με την καρδιά». Η κομμούνα πολιορκήθηκε από τις σταυροφορικές δυνάμεις του Πάπα Κλεμέντιου του 5ου. Μετά από μια σειρά μαχών, η οριστική ήττα των δυνάμεων του Ντολτσίνο ήρθε το Μάρτη του 1307. Ο ίδιος ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα σύρθηκαν στους δρόμους της Verseil και τεμαχίστηκαν ζωντανοί προτού οδηγηθούν στην πυρά.
Ο Τόμας Σκότο (Thomas Scoto) ήταν στην αρχή Δομινικανός και κατόπιν Φραγκισκανός. Δίδασκε στη σχολή Decretales της Λισαβώνας το πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Μετά από διαφωνία που είχε μαζί του, ο Ιεροεξεταστής Alvaro Pelayo τον έκλεισε στη φυλακή και στη συνέχεια, κατά πάσα πιθανότητα, τον έκαψε στην πυρά. Ο Σκότο πρέσβευε αθεϊστικές αντιλήψεις (σε αντίθεση με τη διαδεδομένη άποψη ότι ο αθεϊσμός απουσίαζε από το Μεσαίωνα), καθώς υποστήριζε ότι ο κόσμος είναι αιώνιος και αδημιούργητος. Ο Σκότο απέρριπτε τις Γραφές, την παρθενία της Μαρίας, τα θαύματα του Χριστού και τη θεία του φύση, καθώς και την εξουσία της Εκκλησίας. Αντίστοιχα, ο Χέρμαν (Hermann) του Rijwijk (σημερινό προάστιο της Χάγης στην Ολλανδία) κάηκε στην πυρά το 1512 ως καθ’ υποτροπή αιρετικός, αφού πρώτα είχε αποδράσει από τη φυλακή στην οποία βρισκόταν μετά την καταδίκη του το 1502. Στα έργα του, ο Χέρμαν υποστήριζε ότι ο κόσμος υπήρχε αιώνια και ότι οι αρχές του δε βρίσκονταν στη δημιουργία, «η οποία ήταν μια εφεύρεση του ηλίθιου Μωυσή». Επίσης, κατήγγελλε τις «γελοιότητες των Γραφών». Όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Ιεροεξεταστή, ο Χέρμαν ανέφερε μετά την ανάγνωση του κατηγορητηρίου: «Γεννήθηκα χριστιανός, αλλά δεν είμαι [πια] χριστιανός γιατί οι χριστιανοί είναι εντελώς ηλίθιοι».
Στην Ισπανία, το κίνημα του Ελεύθερου Πνεύματος ενσαρκώθηκε στην αίρεση των allumbrados (προάγγελος των Illuminati), η οποία γνώρισε σκληρή καταστολή από την ισπανική Ιερά Εξέταση κατά τον 15ο-16ο αιώνα. Ο όρος allumbrado (φωτισμένος) εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην περίπτωση ενός Φραγκισκανού ο οποίος χαρακτηρίστηκε «φωτισμένος από το σκότος του Σατανά». Mια ομάδα allumbrados σχηματίστηκε κοντά στη Σαλαμάνκα, γύρω από την Φραντσίσκα Χερνάντεζ (Francisca Hernandez). Η αυλή της Χερνάντεζ περιλάμβανε ένα πλήθος κληρικών με τους οποίους διατηρούσε ερωτικές σχέσεις. Γύρω στα 1519, η Ιερά Εξέταση καταδίκασε τους εραστές να ζουν χωριστά. Η Χερνάντεζ εγκατατάθηκε στη Βαγιαδολίδ, όπου ίδρυσε ένα λατρευτικό κέντρο που ονμάστηκε Παράδεισος. Εκεί, η μύηση περιλάμβανε στοιχεία αγνότητας, πάθους και ακολασίας που απελευθέρωναν το άτομο από τα αισθήματα ενοχής. Ο Φραντσίσκο Ορτίζ ανέφερε σχετικά, στη δίκη του ότι: «Μετά από 20 μέρες σχέσης μαζί της [με την Χερνάντεζ], απέκτησα περισσότερη σοφία από όση είχα αποκτήσει μελετώντας επί 20 χρόνια στο Παρίσι». Το 1529, η Χερνάντεζ συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης,. Εκεί, αναγκάστηκε να καταδώσει σημαντικό αριθμό συντρόφων της υπό το φόβο των βασανιστηρίων και της πιθανής εκτέλεσής της.
Ο Eloi Pruystinck της Αντβέρπ υπήρξε επίσης ιδρυτής μιας ομάδας υποστηρικτών του κινήματος του Ελεύθερου Πνεύματος. Ο Pruystinck ήταν ένας αναλφάβητος εργάτης (κατασκεύαζε στέγες από πλάκες) που άρχισε να διαδίδει ελευθεριακές ιδέες στην εργατική συνοικία του Αγίου Ανδρέα. Το 1525 συναντήθηκε με το Λούθηρο, ο οποίος στη συνέχεια έγραψε ένα γράμμα στους Μεταρρυθμιστές της Αντβέρπ όπου κατήγγελε τον Pruystinck ως «ενσάρκωση δαίμονα που θέλει να σας αποσπάσει από τον αληθινό λόγο του Ευαγγελίου». Ο Εloi συνέχισε να διαδίδει τις ιδέες του για μια ζωή εμπνευσμένη από έναν αγαθό Θεό ο οποίος ήταν αντίθετος με τη βία, την τιμωρία και τις ενοχές, και του οποίου η χάρη απέδιδε αθωότητα σε εκείνους που ακολουθούσαν τις επιθυμίες τους. Το Φεβρουάριο του 1526, ο Eloi και εννιά φίλοι του συνελήφθησαν με την κατηγορία της αίρεσης και της ανάγνωσης απαγορευμένων βιβλίων. Η κρίση ήταν επιεικής, και ο Εloi καταδικάστηκε απλώς να φοράει ένα διακριτικό σήμα στο στήθος που υποδείκνυε ότι ήταν αιρετικός (αργότερα απαλλάχτηκε και από αυτή την υποχρέωση). Στη συνέχεια, γύρω από τον Eloi σχηματίστηκε μια ομάδα της οποίας οι ιδέες προσέλκυαν ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στην Ολλανδία και τη Γερμανία. Ήταν «υποστηρικτές του κόσμου και της σάρκας, περιγελούσαν και αντιμετώπιζαν ως ανοησίες τόσο την Καθολική θρησκεία όσο και εκείνη της Μεταρρύθμισης». Από το 1531 ξεκίνησε η καταστολή των Ελοϊστών. Τον Ιούλιο του 1544, ο Eloi συνελήφθη και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια. Καταδικάστηκε σε θάνατο στις 24 Οκτώβρη του 1544 και κάηκε στην πυρά την επόμενη μέρα στην Αντβέρπ.
(Πολλά από τα στοιχεία που αναφέρονται σε αυτήν τη σημείωση περιέχονται στο βιβλίο του Βανεγκέμ Η Αντίσταση στο Χριστιανισμό: Εd. Artheme Fayard, 1993) [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([v]) Ο βαρόνος d’Holbach (1752-1789) ήταν ένας Γάλλος υλιστής φιλόσοφος [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([vi]) Γεννητισμός (Natalism): Στάση ή ιδεολογία (που συχνά αντανακλάται σε κυβερνητικές πολιτικές) υπέρ της αύξησης του ρυθμού των γεννήσεων [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([vii]) Βόνζοι (Bonzes): Βουδιστές μοναχοί [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([viii]) Αβατάρ: Μορφές στις οποίες ενσαρκώνεται ένα θεϊκό ον πάνω στη Γη, σύμφωνα κυρίως με την Ινδουιστική θρησκεία [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([ix]) Φαίνεται ότι ο Βανεγκέμ επισύναψε την ακόλουθη δήλωση σε αυτόν τον πρόλογο: «Η πλειονότητα των ιδεών στις οποίες γίνεται επίκληση εδώ αναπτύχθηκαν στο De l’ Ιnhumanité de la religion [Σχετικά με τον Απάνθρωπο Χαρακτήρα της Θρησκείας, Denoël 2000]. Ενώ συνήθως η δημοσίευση των κειμένων μου συνοδεύεται από ένα ανάμικτο σύνολο εγκωμίων και βδελυγμίας, αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται από μια απόλυτη σιωπή (εκτός από δύο άρθρα σε Βελγικές επιθεωρήσεις εκτός εμπορίου) η οποία το καλωσόρισε με αποκαλυπτικό τρόπο».
Σχέδια Πτήσης
Για την Απελευθέρωση της Γης από τις Ουράνιες Ψευδαισθήσεις και την Τυραννία τους
(2005)
Εισαγωγική Σημείωση της Μετάφρασης
Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε από τον Ραούλ Βανεγκέμ το 2005 ως καινούριος πρόλογος στο βιβλίο του Le Mouvement du Libre-Esprit. Généralités et témoignages sur les affleurements de la vie à la surface du Moyen Âge, de la Renaissance et, incidemment, de notre époque (Το Κίνημα του Ελεύθερου Πνεύματος. Γενικές Παρατηρήσεις και Μαρτυρίες σχετικά με τις εκδηλώσεις της ζωής κατά το Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και, παρεμπιπτόντως, την εποχή μας), το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1986. Η πιο πρόσφατη έκδοση τυπώθηκε το 2005 (L'or des fous editeur, Paris). Ο καινούριος πρόλογος μεταφράστηκε από τα γαλλικά στα αγγλικά από τον Bill Brown (Not Nored!) το Σεπτέμβρη του 2006. Η ελληνική μετάφραση έγινε από τα αγγλικά, λαμβάνοντας υπόψη και το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο. Διατηρήθηκαν οι σημειώσεις του Brown, και προστέθηκαν μερικές επιπλέον.
Πριονιστήριο το Χρυσό Χέρι
Ιούνιος 2007
Raoul Vaneigem
Σχέδια Πτήσης
Για την Απελευθέρωση της Γης από τις Ουράνιες Ψευδαισθήσεις και την Τυραννία τους
Η αγροτική επανάσταση, εγκαινιάζοντας πριν από σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια ένα σύστημα εκμετάλλευσης της γήινης και της ανθρώπινης φύσης, γέννησε μια οικονομία της αγοράς της οποίας η εξέλιξη και οι μορφές, παρά τη μεγάλη τους ποικιλία, χαρακτηρίζονται από τη διατήρηση ορισμένων χαρακτηριστικών που κυριαρχούν παντού: κοινωνική ανισότητα, στερητική ιδιοποίηση, λατρεία του χρήματος και του κέρδους, εργασία και διαχωρισμός που εισήχθηκε στο σώμα ανάμεσα στις παρορμήσεις της ζωής και στο πνεύμα που τις δαμάζει και τις καταπιέζει, όπως ακριβώς δαμάζει και καταπιέζει τα φυσικά στοιχεία.
Η σχέση που εγκαθιδρύθηκε στην τροφοσυλλεκτική οικονομία (η οποία είναι προγενέστερη της εμφάνισης της εντατικής γεωργίας) μέσω της ώσμωσης ανάμεσα στο ανθρώπινο είδος και το ορυκτό, φυτικό και ζωικό βασίλειο παραχώρησε τη θέση της στην αλλοτριωμένη μορφή της, τη θρησκεία, η οποία αξιώνει την καθυπόταξη της γης σε μια ουράνια αυτοκρατορία που βρίθει από φανταστικά πλάσματα που αποκαλούνται Θεοί, Θεότητες, Πνεύματα.
Οι δεσμοί, συνυφασμένοι με τη στοργή και την κατανόηση (που απορρέουν από αυτούς), έχουν μετατραπεί σε αλυσίδες μιας κηδεμονικής τυραννίας που κατεβαίνει αγριεμένη από τα ομιχλώδη ύψη όπου ξεκινά η κενότητα του επέκεινα-της-ύπαρξης.
Οι θεσμικές θρησκείες γεννήθηκαν από το φόβο και το μίσος απέναντι στη φύση. Όλες αντανακλούν την εχθρότητα που γεννήθηκε – σε διάστημα δύο χιλιάδων χρόνων – από τη διαρπαγή και χρήση των αγαθών που παρείχε αφειδώς η φύση για επικερδείς σκοπούς. Ιδιαίτερα εκεί όπου τα φυσικά στοιχεία εξυμνούνται στο όνομα της γονιμότητας, η λατρεία τους μαρτυρά βαρβαρικές τελετές, ολοκαυτώματα, αιματηρές θυσίες, αγριότητες τις οποίες μπορούν να φανταστούν μόνο άνθρωποι που καταπιέζουν τις παρορμήσεις της ζωής και επιβεβαιώνει, μέσω των ποιμαντορικών εγκυκλίων του πνεύματος, το κτηνώδες αρπακτικό ένστικτο που χαρακτηρίζει ακριβώς τον άνθρωπο, προκειμένου όχι να το υπερβεί αλλά να το παρακάμψει.
H ανθρώπινη κατάσταση συνίσταται στον έλεγχο της χαοτικής εξάπλωσης της ζωής, παρεμβαίνοντας με τέτοιο τρόπο ώστε η δημιουργική πληθωρικότητα να πολλαπλασιάζεται χωρίς να αυτοκαταστρέφεται διαμέσου της υπεραφθονίας, και εμποδίζοντας την αντιστροφή της ζωτικής ακτινοβολίας σε ακτινοβολία θανάτου, όπως η ανάγκη για αγάπη που δεν ικανοποιείται μετασχηματίζεται σε εχθρότητα.
Επίσης, θα ηταν καλό το εξής: η διατήρηση, μεταξύ των άγριων ζώων, μιας ισορροπίας ανάμεσα στα θηράματα και τα αρπακτικά· η αποτροπή της αποσύνθεσης των δέντρων εξαιτίας του υπερβολικού αριθμού τους και [η αποτροπή] της καύσης των θαμνότοπων, μέσω της αραίωσης των δασών· η γέννηση παιδιών που θα είναι επιθυμητά, αγαπητά, θα μεγαλώνουν με χάδια και θα εκπαιδεύονται στην αγάπη για τη ζωή, και η αποθάρρυνση της αύξησης του ρυθμού των γεννήσεων που θα τα καταδίκαζε στη φτώχεια, στις ασθένειες, στην πλήξη, στην εργασία, στον πόνο και τη βία.
Χωρίς καμία εξαίρεση, όλες οι θρησκείες καταπιέζουν το σώμα στο όνομα του πνεύματος, περιφρονούν τη γη στο όνομα των ουρανών, πολλαπλασιάζουν το μίσος και τη σκληρότητα στο όνομα της αγάπης. Οι ιδεολογίες δεν ενεργούν με διαφορετικό τρόπο, υπό το πρόσχημα της εξασφάλισης της κοινωνικής τάξης και της δημόσιας ευημερίας. Καθώς δείχνουν αυτοσυγκράτηση και δεν αντιπαραθέτουν τη μη θρησκευτική φύση της εξουσίας στην εξουσία των θρησκειών, αντιμάχονται το ιερό ψέμα με ένα εγκόσμιο.
Οι παπάδες αντλούν την ηγεμονία τους από το κοινωνικό χάος και την αθλιότητα. Χρειάζονται αυτόν τον εσμό όπου η επιβίωση εξαπλώνεται σε βάρος της αληθινής ζωής, προκειμένου να διαιωνίζουν για λογαριασμό τους το προνόμιο να εργάζονται, σύμφωνα με μια υποτιθέμενη ουράνια εντολή, για την αποψίλωση της ανθρώπινης αφθονίας. Τιμωρούν, θυσιάζουν, αποκλείουν όσους πλεονάζουν· νομιμοποιούν τα λουτρά αίματος στο όνομα του Παντοδύναμου. Εκθειάζουν την υγεία της πατριάς, της φυλής, της κοινότητας, του είδους χρησιμοποιώντας ως μέτρο αυτής της υγείας την κυριαρχία του θανάτου. Ανοίγουν την αόρατη πόρτα των δογματικών βεβαιοτήτων τους σχετικά με το επέκεινα και μια μυθική ζωή, της οποίας ο πλούτος αντισταθμίζει τα ελαττώματα αυτού-που-υπάρχει-εδώ-κάτω.
Το άτομο θυσιάζεται στην αγέλη. Κάτω από την πίεση των τελετουργικών της κατήχησης, η χαρά της ζωής συμπιέζεται, τσαλαπατείται, συντρίβεται, επικαλύπτεται, γίνεται αντικείμενο κατεργασίας μέχρι θανάτου, και απομένει το πτώμα της από το οποίο αργοσταλάζει η πίστη. Μια πίστη που εκθειάζει την υγεία με τίμημα μια ακρωτηριασμένη, δολοφονημένη ζωή. Πώς μπορεί κανείς να εκπλήσσεται;
Η αρχή της μοιρολατρίας, σύμφωνα με την οποία ο θάνατος καταλαμβάνει τη ζωή σε κάθε στιγμή, υποδεικνύει το μηχανισμό της αυτο-ρύθμισης στον οποίο προσφεύγει αυθόρμητα το πολλαπλασιαζόμενο χάος. Ο σκοταδισμός, η ευφυία που αναστέλλεται, και το credo quia absurdum([i]), αποκρύπτοντας τη δημιουργική δύναμη του ανθρώπου, έχουν αναστείλει επί χιλιετίες τη μοναδική μας δυνατότητα να αποκτήσουμε πρόσβαση στη ζωή και να την αναπαράγουμε.
Η υποτιθέμενη επιστροφή των θρησκειών εκφράζει απλώς τις παλινδρομήσεις στις οποίες εκδηλώνεται το παρελθόν μέσω μιας πλασματικής, περαστικής αναβίωσης. Πρόκειται απλώς για τη θεαματική, παροδική επιστράτευση αρχαϊσμών. Καθώς προσαρμόζει τις τροπικότητες των πεποιθήσεών μας και τους παραδοσιακούς τρόπους σκέψης προς όφελος βραχυπρόθεσμων υπολογισμών, η πλανητική εμπορευματοκρατία έχει καταστήσει τις διάφορες θρησκείες και τις πολιτικές ιδεολογίες απλά βραχυπρόθεσμα στοιχεία στη σκακιέρα των αναγκών της. Τα επαναφέρει και τα ξεφορτώνεται ανάλογα με εκείνο που η αγορά κρίνει αναγκαίο ή περιττό.
Η απεχθής αρχή «Όλα επιτρέπονται υπό τον όρο ότι αποδίδουν [κέρδη]» έχει προκαλέσει ναυτία στις πλέον διαφορετικές κοινωνίες και καθιστά το μηδενισμό φιλοσοφία της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ο καταναλωτισμός έχει καταβροχθίσει το Χριστιανισμό. Μετά τον Ιησού, τον Ιεχωβά, τον [Sun Young] Moon και τον Δαλάι Λάμα, ο Μωάμεθ θα εισαχθεί επίσης από τα Mac Donald σαν μπιζουδάκι που θα προσφέρεται για δώρο. Θα αγαλλιάσει κανείς αν η λατρεία του χρήματος απογυμνώσει όλες τις υπόλοιπες.
Το θρησκευτικό πνεύμα παραμένει, όπως το στάσιμο νερό ενός παλιού έλους· οι εκκλησιαστικοί θεσμοί δεν αποτελούν πια το περιτύλιγμα του εμπορικού προϊόντος. Ο οικουμενισμός των εμπορικών διαπραγματευτών αναμειγνύει στον ίδιο κουβά τον Καθολικισμό του Βατικανού, τον Καλβινισμό της Γουώλ Στρητ, τις μαφίες που ενεργούν κάτω από τις σημαίες του Σουνιτισμού, του Σιιτισμού, του Ουαχαμπιτισμού και του Σιωνισμού. Ο Θεός της χρηματικής ανταλλαγής χρησιμεύει ώστε να συμπεριλάβει όλες αυτές τις παρωχημένες πεποιθήσεις και τις φαντασμαγορίες κατά τρόπο αντίστοιχο με εκείνον του Ιερώνυμου Μπος, για τον οποίο ξεχάστηκε πολύ γρήγορα ότι [οι φαντασμαγορίες του] συνέβαλαν, σε ένα όχι μακρινό παρελθόν, στην ιδιόμορφη μόδα των αιρέσεων ([ii]). Είναι στη λογική της αγοράς να αφομοιώνει, προς όφελός της, την απώλεια της ψυχής που προκαλεί. Από αυτή την άποψη, κάθε μέθοδος αξίζει όσο και οι άλλες.
Σε όλες τις περιοχές που εκφυλίζει, το κεφάλαιο διεξάγει έναν πραγματικό ψυχρό πόλεμο ενάντια στο σύνολο του πληθυσμού. Παρωδεί την παλιά αναμέτρηση που έφερνε αντιμέτωπες την Ανατολή με τη Δύση, την αυτοκρατορία της Μόσχας με την Αμερικανική αυτοκρατορία. Σήμερα, πρόκειται για ένα πόλεμο σε πλανητικό επίπεδο, έναν πόλεμο συμμοριών και φυλών που διευθύνεται από τις αγορές και περιλαμβάνει τους εξοπλισμούς και το πετρέλαιο, τις ναρκο-φαρμακοβιομηχανίες, καθετοποιημένες αγροτικές επιχειρήσεις, εταιρείες βιοτεχνολογίας και πληροφορικής, χρηματοοικονομικούς ομίλους, παρασιτικές υπηρεσίες, το trafficking ανθρώπων και ζώων, τη λεηλασία των δασών.
Στο εξής, η μόνη πραγματική και αποτελεσματική Διεθνής είναι εκείνη των ζωντανών νεκρών, οι οποίοι αποσκοπούν να μετατρέψουν τη Γη σε νεκροταφείο. Είναι αλήθεια ότι το εργατικό κίνημα είχε ήδη εγκαταλείψει το διεθνισμό στους Σταλινικούς της παλιάς Σοβιετικής αυτοκρατορίας και στους οπαδούς της, στον κάθε Μάο, Πολ Ποτ, Τσαουσέσκου, Κάστρο και στους άλλους δικτάτορες (caudillos)([iii]). Το αντανακλαστικό της εθελοντικής υποταγής, που εξασφαλίστηκε με τόσο ζήλο από το ρόπαλο της πληροφόρησης και της εκπαίδευσης: Πώς θα μπορούσε να μην παρέχει ένα αυξανόμενο κοινό στις προωθητικές μεθόδους της μοιρολατρίας, είτε αυτές είναι θρησκευτικές είτε μη-θρησκευτικές; (Εκείνοι που, κάτω από αυτές τις περιστάσεις, σαρκάζουν την παραίτηση του Μουσουλμανικού κόσμου, θα ήταν καλύτερα να αναρωτηθούν οι ίδιοι σχετικά με τις αυταπάτες τους.)
Οι θρησκείες – όλες απειλητικές και, ταυτόχρονα, άξιες χλευασμού –, οι οποίες προήλθαν αρχικά από το οικονομικό σύστημα που τις ανασύρει σήμερα καθώς φτάνει στο απόγειό του και στο σημείο της κατάρρευσής του, αντανακλούν το εικονικό χρήμα που, από τα ύψη του παραλόγου και του αφηρημένου, από τους χρηματιστηριακούς δείκτες, καταστρέφει τη μεταλλουργία, τις υφαντουργίες, τη φυσική γεωργία, τη σωματική και πνευματική υγεία, την εκπαίδευση, τις δημόσιες υπηρεσίες και την ίδια την ύπαρξη εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ένα αποκαλυπτικό πνεύμα, που χαρακτηρίζεται λιγότερο από το φόβο και περισσότερο από τον κυνισμό, απορρέει από την κερδοσκοπική χρηματιστηριακή φούσκα, η οποία διογκώνεται χωρίς σταματημό και της οποίας το σκάσιμο προβλέπουν οι οικονομολόγοι.
Καθώς αναπαράγει το παλιό σχήμα του τέλους του κόσμου – που στο παρελθόν είχε συνδεθεί συχνά με εξισωτικά αιτήματα – το πρόγραμμα της καταστροφής του πλανήτη και της επίγειας ζωής σήμερα ταυτίζεται αναίσχυντα με την υγεία του επιχειρηματικού κόσμου. Πώς θα μπορούσε αυτή η κατ’εξοχήν θρησκευτική θεώρηση να μην αναλάβει κυρίαρχο ρόλο στο θέαμα; Το μόνο πράγμα που εγείρει σήμερα μια ευτελή και νοσηρή γοητεία είναι η θεατρική παραγωγή – που ρυθμίζεται σύμφωνα με ένα Μανιχαϊσμό ποικίλων λειτουργιών – καλών και κακών εξολοθρευτών αγγέλων, των οποίων οι εναλλάξιμες πολιτοφυλακές επιστρατεύουν αδιάφορα εκείνους που αλλοιώνουν το κλίμα, που δηλητηριάζουν την τροφή, που παράγουν μόλυνση κάθε είδους, τους υποκινητές του πολέμου και της φτώχειας, δολοφόνους, σφαγείς, και τρομοκράτες που κραδαίνουν (ή όχι) τη σημαία ενός Σκοπού.
Υπάρχει κάτι που δεν εμφανίζεται στο οικουμενικό θέαμα και στα σενάριά του, που περιλαμβάνουν το θάνατο σε ζωντανή μετάδοση και στα παρασκήνια: Πρόκειται για την απλή αλήθεια ότι, για εκατομμύρια ανθρώπινα όντα, η ζωή υπάρχει και αξίζει να συνεχίσει να υπάρχει.
Οι πατριαρχικές κοινωνίες περιφρονούσαν πάντοτε την αναζήτηση της επίγειας ευτυχίας. Τώρα που οι θεμελιώδεις αξίες της αγελαίας κοινωνίας διαλύονται στα απόνερα των εγωτιστικών υπολογισμών, κάθε άνθρωπος βρίσκεται μόνος προκειμένου να χαράξει τον δικό του δρόμο, μόνος για να περιπλανηθεί ελλείψει αναφορών, με την αγωνία της απώλειας του εαυτού, μόνος για να στηριχθεί στον εαυτό του, να ανακαλύψει τις προσωπικές του επινοητικές δυνατότητες, τις δημιουργικές του ικανότητες, τις αληθινές του επιθυμίες, και να αποφασίσει να ικανοποιήσει αυτές τις επιθυμίες.
Είναι εδώ, στο ίδιο σημείο όπου, εν μέσω αυτής της πλανητικής κρίσης, ξεκινά μια μετάλλαξη – είναι εδώ όπου η ενδεχόμενη γέννηση ενός νέου κόσμου μπορεί να φέρει πίσω από το παρελθόν τις μορφές εκείνες που αντιστάθηκαν στο σκοταδισμό, που εναντιώθηκαν αποφασιστικά στην καταπίεση, που εξύμνησαν τη χειραφέτηση των ανδρών και των γυναικών, που προεικόνισαν με τον παράτολμο νεωτερισμό τους τις συμπεριφορές που περιέχουν στοιχεία της ριζοσπαστικότητας που αναδύεται σήμερα: Η Αδελαϊδα της Καμπραί, η Μαργαρίτα Πορέτ της Βαλενσιέν, ο Ουίλιαμ Κορνέλιους της Αντβέρπ, η Heilwige Bloemardine των Βρυξελλών, ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα της Νοβάρα, ο Τόμας Σκότο της Λισαβώνας, η Φραντσίσκα Χερνάντεζ της Σαλαμάνκα, o Χέρμαν του Rijwijk, ο Eloi Pruystinck της Αντβέρπ...([iv])
Μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι, από το Μεσαίωνα μέχρι την Αναγέννηση, πολλές γυναίκες αντιτάχθηκαν στη θρησκευτική καταπίεση στο όνομα της αγάπης, της ελευθερίας της επιθυμίας και της γενναιοδωρίας της ζωής. Η χειραφέτηση των γυναικών συμβαδίζει με την παρακμή της πατριαρχίας, της οποίας η μοίρα συνδέεται με το σύστημα εκμετάλλευσης της φύσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες αποτελούν σήμερα την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης συνείδησης.
Είναι, άραγε, απαραίτητο να θυμηθεί κανείς ότι οι γυναίκες της Σικελίας ήταν οι πρώτες που αντιτάχθηκαν με επιτυχία στη Μαφία; Ότι το θάρρος των Αράβων, των Ιρανών και των Αφγανών γυναικών υπερισχύει του δεσποτισμού που εξασκούν οι άνδρες σε βάρος τους προκειμένου να ξεχάσουν ότι και οι ίδιοι ποδοπατώνται από μια παρόμοια καταπίεση;
Όλες οι θρησκείες πρεσβεύουν το φόβο και την περιφρόνηση της φύσης. Αλλά η πατριαρχική παράδοση, έχοντας πείσει τις γυναίκες να θεωρούν δεδομένη αυτή την υποταγή (από την οποία επωφελείται ο άνδρας στην εμμονή του να μην απατηθεί), κλονίζεται και παραπαίει. Ο φόβος του αρσενικού ότι θα εκθρονιστεί δεν είναι καθόλου ξένος στους σπασμούς λύσσας των μη-θρησκευτικών λαϊκίστικων κινημάτων, σε σχέση με τα οποία οι θρησκευτικοί εξτρεμισμοί είναι απλώς οι θρησκευτικές τους εκδοχές.
Αυτό το συνηθισμένο αντριλίκι, το οποίο αμφισβητείται και απειλείται παντού, βρίσκει καταφύγιο στα κάστρα του φονταμενταλισμού, του εθνικισμού, και του εθνολογικού φυλετισμού: μήπως αυτό δεν εξηγεί γιατί η θέληση να ξεριζώσουμε την αναβίωση του θρησκευτικού και ιδεολογικού ολοκληρωτισμού έχει σαν συνέπεια τη νωθρή αγανάκτηση των κλαψουριάρικων κηρυγμάτων του ανθρωπισμού;
Όλες οι θρησκείες είναι φονταμενταλιστικές από τη στιγμή που κατέχουν εξουσία. Αν, όπως αναφέρει ο Χόλμπαχ([v]), «οι παπάδες της ενορίας, οι ιεροκήρυκες, οι ραββίνοι, οι ιμάμηδες κ.λ.π απολαμβάνουν το αλάθητο κάθε φορά που υπάρχει ο κίνδυνος να διαψευστούν», τότε δε θα πρέπει να ξεχνάει κανείς πώς τα καταφέρνουν άριστα να δείχνονται μειλίχιοι, κολακευτικοί και συμφιλιωτικοί σε καιρούς κατά τους οποίους τους έχει αφαιρεθεί η άνεση να καταπιέζουν.
Παραδώστε το Κράτος στο Ισλάμ, και θα πάρετε τους Ταλιμπάν και τη Σαρία· ανεχθείτε τον Παπικό ολοκληρωτισμό, και η Ιερά Εξέταση θα ξαναγεννηθεί, μαζί με το έγκλημα της βλασφημείας και την προπαγάνδα του γεννητισμού (natalism)([vi]), που είναι ο προμηθευτής των σφαγών. Υπομείνετε τους Ραββίνους, και δε θα πρέπει να νιώσετε έκπληκτοι όταν το παλιό ανάθεμα της Εβραϊκής θρησκείας εναντίον των μη Ιουδαίων (goyim) αναδυθεί εκ νέου: «Να σαπίσουν τα κόκαλά τους!»
Είναι καιρός να το φωνάξουμε ξανά, με δύναμη: τίποτα δεν εμποδίζει κάποιον να εξασκεί μια θρησκεία, να ασπάζεται μια πεποίθηση, να υπερασπίζεται μια ιδεολογία, αλλά κανείς δε θα πρέπει να την επιβάλλει στους άλλους ή – κάτι που είναι ακόμα πιο απαράδεκτo – να κάνει κατήχηση στα παιδιά. Όλες οι πεποιθήσεις μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, ακόμα και οι πιο παρεκκλίνουσες, οι πιο ανόητες, οι πιο αποκρουστικές, οι πιο επαίσχυντες, υπό τη σαφή προϋπόθεση ότι, διατηρώντας το χαρακτήρα προσωπικών απόψεων, δεν μπορούν να υποχρεώσουν κανένα να τις δεχτεί ενάντια στη θέλησή του.
Τίποτα δεν είναι ιερό. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ασκεί κριτική, να σατιρίζει, να γελοιοποιεί όλες τις πεποιθήσεις, όλες τις θρησκείες, όλες τις ιδεολογίες, όλα τα εννοιολογικά συστήματα, όλες τις σχολές σκέψης. Καθένας έχει το δικαίωμα να χλευάζει όλους τους θεούς, τους μεσσίες, τους προφήτες, τους πάπες, τους παπάδες, τους ραββίνους, τους ιμάμηδες, τους βόνζους ([vii]), τους πάστορες, τους γκουρού – όπως και τους αρχηγούς των κρατών, τους βασιλιάδες και τους δικτάτορες κάθε είδους.
Αλλά μια ελευθερία αυτοαναιρείται από τη στιγμή που δεν απορρέει από μια θέληση για πλήρη ζωή. Το θρησκευτικό πνεύμα αναβιώνει εκεί όπου διαωνίζεται η θυσία, η παραίτηση, η ενοχή, το μίσος για τον εαυτό, ο φόβος της ευχαρίστησης, της αμαρτίας, της εκπλήρωσης, η αλλοίωση της φύσης και η αδυναμία να γίνουμε πραγματικά ανθρώπινοι.
Εκείνοι που επιχείρησαν να καταστρέψουν τη θρησκεία μέσω της καταστολής της δεν πετύχαιναν, πάντοτε, παρά μόνο την αναβίωσή της, διότι το πνεύμα της καταπίεσης είναι κατ’ εξοχήν εκείνο που αναγεννάται από τις στάχτες του. [Η θρησκεία] Τρέφεται από τα πτώματα, και έχει γι’ αυτήν ελάχιστη σημασία το γεγονός ότι οι ζωντανοί και οι νεκροί, αναμιγμένοι στους μαζικούς τάφους της, είναι αδιαφοροποίητα είτε μάρτυρες της πίστης της είτε θύματα της μισαλλοδοξίας της. Ο θρησκευτικός ιός θα επανεμφανίζεται όσο υπάρχουν άνθρωποι που στενάζουν και επιδεικνύουν – σαν να ήταν τίτλος ευγενείας – τη φτώχεια τους, τη νοσηρή τους κατάσταση, την εξάρτησή τους, ή μάλλον μια εξέγερση την οποία αφιερώνουν στην αποτυχία.
Ο Θεός και οι αβατάρ ενσαρκώσεις του([viii]) δεν είναι παρά φαντασιώσεις ενός ακρωτηριασμένου σώματος. Η μόνη εγγύηση για τον τερματισμό της ουράνιας αυτοκρατορίας και της τυραννίας των νεκρών ιδεών είναι η ανανέωση των δεσμών ανάμεσα στις παρορμήσεις του σώματος και την ευαίσθητη ευφυία που τις εκλεπτύνει. Πρέπει να επανεδραιώσουμε την επικοινωνία ανάμεσα στη συνείδηση και τη μοναδική [πραγματική] ριζοσπαστικότητα: τον πόθο του μέγιστου αριθμού ανθρώπων για ευτυχία, ευχαρίστηση και δημιουργικότητα.
Μονάχα η επινόηση μιας επίγειας ζωής περιβεβλημένης από τον πλούτο των επιθυμιών μας θα πραγματοποιήσει την υπέρβαση της θρησκείας και της φιλοσοφίας, του εξυπηρετικού της αφέντη.
1η Γενάρη 2005([ix])
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
([i]) «Πιστεύω γιατί είναι παράλογο» (Λατινική έκφραση) [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([ii]) Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus Bosch, 1450-1516): Ολλανδός ζωγράφος της εποχής του Μεσαίωνα. Στα έργα του παριστάνονται συχνά συμβολικές μορφές, δαίμονες και τρομακτικά πλάσματα με τα οποία ο Μπος προσπαθούσε να αναδείξει τη μοχθηρία του ανθρώπου. Ένα από τα διασημότερα έργα του είναι Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων: πρόκειται για ένα τρίπτυχο, στο αριστερό φύλλο του οποίου απεικονίζεται ο Αδάμ και η Εύα στον παράδεισο, στο μεσαίο κυριαρχούν οι σαρκικές απολαύσεις και στο δεξί φύλλο παριστάνεται η κόλαση με ένα πλήθος φανταστικές, τρομακτικές τιμωρίες της ανθρώπινης αμαρτίας [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([iii]) Caudillos: Δικτάτορες της Αργεντινής κατά τον 19ο αιώνα [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([iv]) Η καλόγρια Αδελαϊδα (Aleydis of Cambrai) κάηκε στην πυρά το 1236 στην Καμπραί ύστερα από καταδικαστική απόφαση της Ιεράς Εξέτασης, εξαιτίας της προσχώρησής της στην Αμωριανή (Amaurian ή Amalrician) αίρεση. H Αμωριανή ή Αμαλρισιανή φιλοσοφία (που πήρε το όνομά της από τον θεολόγο Amalric ή Amaury), η οποία βασιζόταν σε μια «πανθεϊστική» ερμηνεία του Αριστοτέλη, γνώρισε σκληρή καταστολη από την παπική εκκλησία, που έφτασε μέχρι την απαγόρευση της ανάγνωσης των γραπτών του Αριστοτέλη το 1215. Οι Αμαλρισιανοί πίστευαν ότι κάθε άνθρωπος αποτελούσε ενσάρκωση του Αγίου Πνεύματος. Στην αίρεση είχε προσχωρήσει μεγάλος αριθμός γυναικών (“Βεγόνες”). Παρά την καταστολή, το κίνημα των Αμαλρισιανών κατόρθωσε να επιβιώσει και, αργότερα, μετεξελίχθηκε στην Αδελφότητα του Ελεύθερου Πνεύματος.
Η Μαργαρίτα Πορέτ υπήρξε συγγραφέας του βιβλίου Ο Καθρέφτης των Απλών Ψυχών, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της αίρεσης του Ελεύθερου Πνεύματος. Η Πορέτ κήρυττε την ένωση με το Θεό διαμέσου της αγάπης: «Ας αγαπήσουμε ο ένας τον άλλον, γιατί η αγάπη προέρχεται από το Θεό. Και καθένας που αγαπά, γνωρίζει το Θεό, γιατί ο Θεός είναι αγάπη...» (Marguerite Porete, The Mirror of Simple Souls). Τα γραπτά της Πορέτ κάηκαν δημοσίως από τον επίσκοπο της Καμπραί. Η ίδια η Πορέτ κάηκε στην πυρά την 1η Ιουνίου 1310 στο Παρίσι ως αιρετική καθ’ υποτροπή διότι, κατά τη διάρκεια της δίκης της, αρνήθηκε να αποκηρύξει τις ιδέες της, να αποσύρει το βιβλίο της και να συνεργαστεί με τις αρχές, ενώ αρνήθηκε επίσης να ορκιστεί ενώπιον του Ιεροεξεταστή.
Η Ηeilwige Βloemart (1270-1335), περισσότερο γνωστή ως Bloemardinne (Μπλομαρντίνη), είχε επίσης προσχωρήσει στην κίνηση του Ελεύθερου Πνεύματος. Ωστόσο, ήταν τόσο αγαπητή στην περιοχή των Βρυξελλών (όπου ο τοπικός πληθυσμός την θεωρούσε αγία) ώστε η Ιερά Εξέταση δεν τόλμησε να κινηθεί εναντίον της. Άγαλμά της υπάρχει σήμερα στην πόλη των Βρυξελλών.
Ο Ουίλιαμ Κορνέλιους (William Cornelius) ήταν κληρικός στην περιοχή της Αντβέρπ. Κήρυττε την εθελούσια φτώχεια (η οποία θα οδηγούσε στην κάθαρση από κάθε αμαρτία) και υποστήριζε ότι είναι επιτρεπτό να κλέβει κανείς από τους πλούσιους και να δίνει στους φτωχούς. Οι απόψεις που διέδιδε ο Κορνέλιους προκάλεσαν τη σύγκρουση ανάμεσα στον φτωχό πληθυσμό της Αντβέρπ και τους επισκόπους της Καμπραί. Ακολούθησε κύμα καταστολής. Ο Κορνέλιους πέθανε από φυσικό θάνατο το 1253. Το 1257, το σώμα του εκτάφηκε και κάηκε από τον επίσκοπο που τον διαδέχθηκε.
Ο Ιταλός ιεροκήρυκας Ντολτσίνο (Fra Dolcino, 1250-1307) κάηκε επίσης στην πυρά ως αιρετικός. Υπήρξε ηγέτης του Αποστολικού (και αργότερα του Ντολτσινιανού) κινήματος. Κήρυττε την εναντίωση στην εκκλησιαστική ιεραρχία και την επιστροφή της εκκλησίας στα ιδεώδη της ταπεινότητας και της φτώχειας, την εναντίωση στο φεουδαρχικό σύστημα, την απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε περιορισμό και από κάθε εδραιωμένη εξουσία και την οργάνωση μιας κοινωνίας ισότητας, αλληλοβοήθειας, αλληλοσεβασμού, κοινοκτημοσύνης και ισότητας ανάμεσα στα φύλα. Το 1304 ο Ντολτσίνο και η πλούσια φίλη του Μαργαρίτα μαζί με 4000 ανθρώπους ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο και κέρδισαν σημαντικές νίκες στη Μπολόνια, στη Μόντενα και στη Βόρεια Ιταλία. Εγκαταστάθηκε στη Νοβάρα, όπου ο τοπικός αγροτικός πληθυσμός ενώθηκε μαζί του, ξεκινώντας μια πραγματική αγροτική επανάσταση. Το 1305, η δύσβατη περιοχή Parete Calvo στις Άλπεις οχυρώθηκε και οργανώθηκε ως κομμούνα, όπου ζούσαν περίπου 1400 άνθρωποι (μεταξύ των οποίων ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα). H ιδιοκτησία καταργήθηκε, τα αγαθά κολλεκτιβοποιήθηκαν και ο γάμος – που υποβίβαζε τις γυναίκες σε αντικείμενα ιδιοποίησης – αντικαταστάθηκε από την «ένωση σύμφωνα με την καρδιά». Η κομμούνα πολιορκήθηκε από τις σταυροφορικές δυνάμεις του Πάπα Κλεμέντιου του 5ου. Μετά από μια σειρά μαχών, η οριστική ήττα των δυνάμεων του Ντολτσίνο ήρθε το Μάρτη του 1307. Ο ίδιος ο Ντολτσίνο και η Μαργαρίτα σύρθηκαν στους δρόμους της Verseil και τεμαχίστηκαν ζωντανοί προτού οδηγηθούν στην πυρά.
Ο Τόμας Σκότο (Thomas Scoto) ήταν στην αρχή Δομινικανός και κατόπιν Φραγκισκανός. Δίδασκε στη σχολή Decretales της Λισαβώνας το πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Μετά από διαφωνία που είχε μαζί του, ο Ιεροεξεταστής Alvaro Pelayo τον έκλεισε στη φυλακή και στη συνέχεια, κατά πάσα πιθανότητα, τον έκαψε στην πυρά. Ο Σκότο πρέσβευε αθεϊστικές αντιλήψεις (σε αντίθεση με τη διαδεδομένη άποψη ότι ο αθεϊσμός απουσίαζε από το Μεσαίωνα), καθώς υποστήριζε ότι ο κόσμος είναι αιώνιος και αδημιούργητος. Ο Σκότο απέρριπτε τις Γραφές, την παρθενία της Μαρίας, τα θαύματα του Χριστού και τη θεία του φύση, καθώς και την εξουσία της Εκκλησίας. Αντίστοιχα, ο Χέρμαν (Hermann) του Rijwijk (σημερινό προάστιο της Χάγης στην Ολλανδία) κάηκε στην πυρά το 1512 ως καθ’ υποτροπή αιρετικός, αφού πρώτα είχε αποδράσει από τη φυλακή στην οποία βρισκόταν μετά την καταδίκη του το 1502. Στα έργα του, ο Χέρμαν υποστήριζε ότι ο κόσμος υπήρχε αιώνια και ότι οι αρχές του δε βρίσκονταν στη δημιουργία, «η οποία ήταν μια εφεύρεση του ηλίθιου Μωυσή». Επίσης, κατήγγελλε τις «γελοιότητες των Γραφών». Όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Ιεροεξεταστή, ο Χέρμαν ανέφερε μετά την ανάγνωση του κατηγορητηρίου: «Γεννήθηκα χριστιανός, αλλά δεν είμαι [πια] χριστιανός γιατί οι χριστιανοί είναι εντελώς ηλίθιοι».
Στην Ισπανία, το κίνημα του Ελεύθερου Πνεύματος ενσαρκώθηκε στην αίρεση των allumbrados (προάγγελος των Illuminati), η οποία γνώρισε σκληρή καταστολή από την ισπανική Ιερά Εξέταση κατά τον 15ο-16ο αιώνα. Ο όρος allumbrado (φωτισμένος) εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην περίπτωση ενός Φραγκισκανού ο οποίος χαρακτηρίστηκε «φωτισμένος από το σκότος του Σατανά». Mια ομάδα allumbrados σχηματίστηκε κοντά στη Σαλαμάνκα, γύρω από την Φραντσίσκα Χερνάντεζ (Francisca Hernandez). Η αυλή της Χερνάντεζ περιλάμβανε ένα πλήθος κληρικών με τους οποίους διατηρούσε ερωτικές σχέσεις. Γύρω στα 1519, η Ιερά Εξέταση καταδίκασε τους εραστές να ζουν χωριστά. Η Χερνάντεζ εγκατατάθηκε στη Βαγιαδολίδ, όπου ίδρυσε ένα λατρευτικό κέντρο που ονμάστηκε Παράδεισος. Εκεί, η μύηση περιλάμβανε στοιχεία αγνότητας, πάθους και ακολασίας που απελευθέρωναν το άτομο από τα αισθήματα ενοχής. Ο Φραντσίσκο Ορτίζ ανέφερε σχετικά, στη δίκη του ότι: «Μετά από 20 μέρες σχέσης μαζί της [με την Χερνάντεζ], απέκτησα περισσότερη σοφία από όση είχα αποκτήσει μελετώντας επί 20 χρόνια στο Παρίσι». Το 1529, η Χερνάντεζ συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης,. Εκεί, αναγκάστηκε να καταδώσει σημαντικό αριθμό συντρόφων της υπό το φόβο των βασανιστηρίων και της πιθανής εκτέλεσής της.
Ο Eloi Pruystinck της Αντβέρπ υπήρξε επίσης ιδρυτής μιας ομάδας υποστηρικτών του κινήματος του Ελεύθερου Πνεύματος. Ο Pruystinck ήταν ένας αναλφάβητος εργάτης (κατασκεύαζε στέγες από πλάκες) που άρχισε να διαδίδει ελευθεριακές ιδέες στην εργατική συνοικία του Αγίου Ανδρέα. Το 1525 συναντήθηκε με το Λούθηρο, ο οποίος στη συνέχεια έγραψε ένα γράμμα στους Μεταρρυθμιστές της Αντβέρπ όπου κατήγγελε τον Pruystinck ως «ενσάρκωση δαίμονα που θέλει να σας αποσπάσει από τον αληθινό λόγο του Ευαγγελίου». Ο Εloi συνέχισε να διαδίδει τις ιδέες του για μια ζωή εμπνευσμένη από έναν αγαθό Θεό ο οποίος ήταν αντίθετος με τη βία, την τιμωρία και τις ενοχές, και του οποίου η χάρη απέδιδε αθωότητα σε εκείνους που ακολουθούσαν τις επιθυμίες τους. Το Φεβρουάριο του 1526, ο Eloi και εννιά φίλοι του συνελήφθησαν με την κατηγορία της αίρεσης και της ανάγνωσης απαγορευμένων βιβλίων. Η κρίση ήταν επιεικής, και ο Εloi καταδικάστηκε απλώς να φοράει ένα διακριτικό σήμα στο στήθος που υποδείκνυε ότι ήταν αιρετικός (αργότερα απαλλάχτηκε και από αυτή την υποχρέωση). Στη συνέχεια, γύρω από τον Eloi σχηματίστηκε μια ομάδα της οποίας οι ιδέες προσέλκυαν ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στην Ολλανδία και τη Γερμανία. Ήταν «υποστηρικτές του κόσμου και της σάρκας, περιγελούσαν και αντιμετώπιζαν ως ανοησίες τόσο την Καθολική θρησκεία όσο και εκείνη της Μεταρρύθμισης». Από το 1531 ξεκίνησε η καταστολή των Ελοϊστών. Τον Ιούλιο του 1544, ο Eloi συνελήφθη και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια. Καταδικάστηκε σε θάνατο στις 24 Οκτώβρη του 1544 και κάηκε στην πυρά την επόμενη μέρα στην Αντβέρπ.
(Πολλά από τα στοιχεία που αναφέρονται σε αυτήν τη σημείωση περιέχονται στο βιβλίο του Βανεγκέμ Η Αντίσταση στο Χριστιανισμό: Εd. Artheme Fayard, 1993) [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([v]) Ο βαρόνος d’Holbach (1752-1789) ήταν ένας Γάλλος υλιστής φιλόσοφος [Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης].
([vi]) Γεννητισμός (Natalism): Στάση ή ιδεολογία (που συχνά αντανακλάται σε κυβερνητικές πολιτικές) υπέρ της αύξησης του ρυθμού των γεννήσεων [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([vii]) Βόνζοι (Bonzes): Βουδιστές μοναχοί [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([viii]) Αβατάρ: Μορφές στις οποίες ενσαρκώνεται ένα θεϊκό ον πάνω στη Γη, σύμφωνα κυρίως με την Ινδουιστική θρησκεία [Σημείωση της ελληνικής μετάφρασης].
([ix]) Φαίνεται ότι ο Βανεγκέμ επισύναψε την ακόλουθη δήλωση σε αυτόν τον πρόλογο: «Η πλειονότητα των ιδεών στις οποίες γίνεται επίκληση εδώ αναπτύχθηκαν στο De l’ Ιnhumanité de la religion [Σχετικά με τον Απάνθρωπο Χαρακτήρα της Θρησκείας, Denoël 2000]. Ενώ συνήθως η δημοσίευση των κειμένων μου συνοδεύεται από ένα ανάμικτο σύνολο εγκωμίων και βδελυγμίας, αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται από μια απόλυτη σιωπή (εκτός από δύο άρθρα σε Βελγικές επιθεωρήσεις εκτός εμπορίου) η οποία το καλωσόρισε με αποκαλυπτικό τρόπο».
Αναρτήθηκε από
Autonome Bird
0 σχόλια:
Post a Comment